پمپ انسولین چیست؟ + نحوه کارکرد آن

پمپ انسولین چیست؟

پمپ انسولین، دستگاه کوچکی است که به سطح پوست می‌چسبد و جریان مداومی از انسولین سریع‌الاثر را به زیر پوست تزریق می‌کند. از این وسیله به‌عنوان یک جایگزین برای تزریق‌های متعدد روزانه استفاده می‌شود.

پمپ‌های انسولین می‌توانند به بهبود کنترل قند خون، انعطاف‌پذیری در وعده‌های غذایی و افزایش کیفیت زندگی کمک کنند.

چه کسانی می‌توانند از پمپ انسولین استفاده کنند؟

به‌طور کلی، افرادی که شرایط زیر را دارند، می‌توانند کاندیدای مناسب استفاده از پمپ انسولین باشند:

بیماران مبتلا به دیابت نوع ۱

پمپ انسولین یکی از موثرترین روش‌های درمانی برای افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ است، زیرا این بیماران قادر به ترشح انسولین نیستند. پمپ با شبیه‌سازی ترشح مداوم انسولین، به کنترل پایدارتر قند خون و کاهش نوسانات شدید کمک می‌کند.

برخی بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲

در مواردی از دیابت نوع ۲ که بیمار به تزریق متعدد انسولین در طول روز نیاز دارد، استفاده از پمپ انسولین می‌تواند گزینه درمانی مناسبی باشد.

افرادی با نوسانات شدید قند خون

بیمارانی که دچار افت یا افزایش مکرر قند خون هستند، می‌توانند از این دستگاه استفاده کنند و از مزایای تنظیم دقیق دوز انسولین توسط پمپ بهره‌مند شوند.

کودکان، نوجوانان و افراد با برنامه روزانه متغیر

پمپ انسولین به دلیل قابلیت تنظیم انعطاف‌پذیر دوز انسولین، برای کودکان در حال رشد، نوجوانان و افرادی با سبک زندگی نامنظم بسیار مناسب است.

در نهایت، تصمیم‌گیری درباره استفاده از پمپ انسولین باید طبق شرایط فردی بیمار و تحت نظر متخصص غدد انجام شود تا بیشترین اثربخشی و ایمنی را برای بیمار داشته باشد.

پمپ انسولین چگونه کار می‌کند؟

پمپ انسولین عملکرد طبیعی پانکراس در ترشح انسولین را تقلید می‌کند. این دستگاه انسولین را به یکی از دو روش زیر تزریق می‌کند:

دوزهای کوچک و مداوم انسولین

به این دوزهای کوچک، انسولین پایه می‌گویند. این پمپ‌ها در بازه‌های زمانی مشخص، روزانه روی دوزهای مختلفی تنظیم می‌شوند، زیرا بدن در طول ۲۴ ساعت به مقادیر متفاوتی انسولین نیاز دارد.

به عنوان مثال، بیشتر افراد به دلیل افزایش طبیعی کورتیزول و افزایش قند خون در ساعات صبح، به انسولین بیشتری نیاز دارند.

تمام پمپ‌های مدرن قابلیت تنظیم خودکار دوز پایه را بر اساس داده‌های دستگاه مانیتورینگ مداوم قند خون دارند. همچنین، اکثر پمپ‌ها دارای تنظیم دستی هستند که امکان تعیین انسولین پایه توسط کاربر و پزشک معالج را فراهم می‌کنند.

تزریق دستی انسولین هنگام غذا خوردن، برای اصلاح قند خون بالا

پمپ با استفاده از اطلاعات وارد شده درباره میزان کربوهیدرات مصرفی و سطح قند خون، مقدار انسولین مورد نیاز را محاسبه می‌کند. اکثر پمپ‌ها دوز پیشنهادی را به کاربر نمایش می‌دهند و کاربر قبل از تزریق می‌تواند آن را تایید یا تنظیم کند.

برای آشنایی با روش صحیح تزریق انسولین و محل‌های مناسب آن، می‌توانید مطلب زیر را مطالعه کنید:

انواع پمپ‌ انسولین

پمپ‌های انسولین بر اساس نحوه انتقال انسولین به بدن و ساختار فیزیکی دستگاه به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:

پمپ انسولین متصل (لوله‌دار)

پمپ انسولین لوله‌دار یکی از قدیمی‌ترین و رایج‌ترین انواع پمپ انسولین است. در این مدل، خود دستگاه پمپ با یک لوله نرم و انعطاف‌پذیر به محل تزریق زیر پوست وصل می‌شود.

انسولین داخل مخزن پمپ قرار دارد و از طریق این لوله به کاتتر می‌رسد و به‌صورت پیوسته و کنترل‌شده وارد بدن می‌شود. مزیت اصلی این پمپ‌ها، امکان تنظیم دقیق دوز انسولین، تعریف برنامه‌های مختلف تزریق در طول شبانه‌روز و اتصال به سیستم‌های پایش مداوم قند خون (CGM) است.

پمپ‌های لوله‌دار معمولا صفحه‌نمایش و دکمه دارند و به بیمار یا پزشک اجازه می‌دهند تنظیمات درمانی را به‌راحتی و با دقت انجام دهند. در هر بار تعویض، لازم است ست تزریق، مخزن و لوله‌ها عوض شوند، اما خود دستگاه پمپ معمولاً تا چند سال قابل استفاده است.

با اینکه بعضی از این پمپ‌ها ضدآب هستند، اغلب افراد هنگام دوش گرفتن یا شنا، پمپ را موقتا جدا می‌کنند و بعد از پایان کار، دوباره آن را به محل تزریق وصل می‌کنند.

دستگاه پچ پمپ انسولین (بدون لوله)

پچ پمپ انسولین یا پمپ بدون لوله، نوع جدیدتری از پمپ‌های انسولین است که لوله انتقال انسولین ندارد. در این مدل، مخزن انسولین، کاتتر و بخش تزریق همگی داخل یک پچ کوچک قرار دارند که مستقیماً روی پوست چسبانده می‌شود.

این پمپ با استفاده از یک کنترل‌کننده بی‌سیم یا اپلیکیشن موبایل مدیریت می‌شود و انسولین را به‌صورت خودکار و طبق برنامه‌ریزی وارد بدن می‌کند. چون لوله‌ای در کار نیست، استفاده از آن راحت‌تر است، آزادی حرکت بیشتری می‌دهد و معمولاً برای کودکان و افرادی که به محدودیت‌های حرکتی حساس‌اند، انتخاب مناسب‌تری محسوب می‌شود.

پمپ‌های بدون لوله معمولا ضدآب هستند؛ به همین دلیل می‌توان هنگام حمام کردن یا شنا هم بدون جدا کردن پمپ از آن‌ها استفاده کرد.

برای شناخت روش‌های مناسب انتخاب انسولین و یافتن گزینه ایده‌آل، مطالعه مطلب زیر توصیه می‌شود:

مزایای استفاده از پمپ انسولین چیست؟

پمپ‌های انسولین چندین مزیت نسبت به تزریق عادی دارند، از جمله:

انعطاف‌پذیری بیشتر برای زمان‌بندی وعده‌های غذایی و فعالیت‌های روزانه

این ویژگی، برای افرادی که هر روز برنامه‌های متفاوتی دارند بسیار مفید است. برخلاف تزریق با قلم که باید چند بار در طول روز انجام شود، برای استفاده از پمپ فقط کافی است که محل تزریق انسولین، هر ۴۸ تا ۷۲ ساعت تغییر داده شود.

کاهش تغییرات در جذب انسولین

این ویژگی به داشتن سطح ثابت‌ قند خون در طول روز کمک می‌کند. علاوه بر این، پمپ‌ها می‌توانند دوزهای بسیار پایین انسولین را به بدن برسانند که امکان درمان دقیق‌تری را نسبت به تزریق با قلم فراهم می‌کند.

افراد مبتلا به دیابت نوع 1

در این افراد که هم قند خون بالا و هم قند خون پایین را تجربه می‌کنند، پمپ‌های انسولین بیشترین مزیت را دارند. این پمپ‌ها می‌توانند با تنظیم دوز و زمان تزریق انسولین، اپیزودهای هیپوگلیسمی یا کاهش قندخون را کم کنند و قند خون را در یک محدوده ثابت نگه دارند.

معایب پمپ‌ انسولین چیست؟

با وجود مزایای قابل‌توجه پمپ انسولین، استفاده از این دستگاه می‌تواند با برخی محدودیت‌ها و معایب همراه باشد که آگاهی از آن‌ها برای انتخاب بهترین روش درمانی ضروری است.

مهم‌ترین معایب پمپ انسولین عبارتند از:

خطر بروز هیپوگلیسمی و کتواسیدوز دیابتی

در صورت بروز اختلال فنی، انسداد کاتتر یا جدا شدن مجموعه تزریق، دریافت انسولین به‌طور ناگهانی قطع می‌شود. از آنجا که پمپ‌ها فقط از انسولین سریع‌الاثر استفاده می‌کنند، این وضعیت می‌تواند به افزایش سریع قند خون و کتواسیدوز دیابتی منجر شود.

نیاز به آموزش و مدیریت مداوم

استفاده ایمن از پمپ انسولین نیازمند آموزش دقیق، پایش منظم قند خون و تنظیم فعال دوز انسولین است. این موضوع ممکن است برای برخی بیماران زمان‌بر، پیچیده یا استرس‌زا باشد.

مشکلات فنی و وابستگی به دستگاه

پمپ انسولین یک وسیله الکترونیکی است و احتمال خرابی، خطای نرم‌افزاری یا اتمام باتری وجود دارد. وابستگی مداوم به دستگاه می‌تواند در برخی افراد احساس ناامنی یا اضطراب ایجاد کند.

عوارض پوستی در محل تزریق

استفاده مداوم از کاتتر یا پچ ممکن است باعث تحریک پوستی، التهاب، عفونت یا حساسیت به چسب‌ها شود، به‌ویژه اگر محل تزریق به موقع تغییر داده نشود.

محدودیت‌های فیزیکی و روانی

وجود دائمی دستگاه روی بدن ممکن است در برخی افراد باعث احساس ناراحتی، اختلال در خواب، محدودیت در برخی فعالیت‌ها یا نارضایتی از ظاهر بدن شود.

هزینه بالا

هزینه تهیه پمپ انسولین و لوازم مصرفی آن نسبتا زیاد است و در صورت نبود پوشش بیمه‌ای مناسب، ادامه درمان را دشوار می‌کند.

استفاده از پمپ انسولین برای چه کسانی مناسب نیست؟

پمپ انسولین به‌دلایل متعدد، ممکن است برای تمامی افراد گزینه درمانی مطلوبی نباشد.از جمله شرایطی که می‌تواند کاربرد این دستگاه را محدود یا غیرممکن کند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

محدودیت در حرکات ظریف دستی

برای استفاده از پمپ انسولین، باید بتوانید کارهایی مانند پر کردن مخزن و فشار دادن دکمه‌های ریز را انجام دهید.

افرادی که به بیماری‌هایی مانند آرتروز شدید دست یا آسیب عصبی و نوروپاتی در انگشتان مبتلا هستند، ممکن است نتوانند به راحتی از پمپ استفاده کنند.

اختلالات بینایی

اگر بینایی شما کم است یا نابینا هستید، کار با صفحه نمایش پمپ می‌تواند سخت باشد.

عدم تحمل فیزیکی یا حساسیت پوستی

پمپ انسولین باید همیشه روی پوست بچسبد. اگر حساسیت پوستی شدیدی دارید، استفاده از پمپ می‌تواند باعث تحریک پوست یا ناراحتی زیاد شود و ممکن است توصیه نشود.

هنگام انتخاب پمپ انسولین، باید به چه نکاتی توجه کرد؟

برای انتخاب مناسب‌ترین نوع پمپ انسولین، باید به موارد زیر توجه کرد:

نیازهای درمانی و کنترل قند خون

پمپ انسولین باید توانایی تنظیم دقیق دوز پایه و بولوس را متناسب با الگوی قند خون شما داشته باشد. در افرادی با نوسانات شدید قند یا هیپوگلیسمی‌های مکرر، دقت و انعطاف‌پذیری تنظیمات اهمیت ویژه‌ای دارد.

سازگاری با سیستم پایش مداوم قند خون (CGM)

پمپ‌هایی که به CGM متصل می‌شوند، می‌توانند هشدارهای به‌موقع بدهند و در برخی مدل‌ها دوز انسولین را به‌صورت هوشمند تنظیم کنند. این ویژگی نقش مهمی در کاهش افت قند و بهبود کنترل بلندمدت دیابت دارد.

نوع پمپ انسولین

انتخاب بین پمپ متصل و بدون لوله باید بر اساس سبک زندگی، میزان فعالیت بدنی و راحتی فردی انجام شود. پذیرش بهتر دستگاه توسط بیمار، استفاده مداوم و موثر از آن را تضمین می‌کند.

سهولت استفاده و پشتیبانی

پمپی که کار با آن ساده است و آموزش و خدمات پشتیبانی مناسبی دارد، خطای کاربری را کاهش و ایمنی درمان را افزایش می‌دهد. این موضوع به‌ویژه در استفاده طولانی‌مدت اهمیت دارد.

آیا ممکن است در کارکرد پمپ انسولین مشکلی پیش بیاید؟

بله، مانند هر وسیله الکترونیکی دیگری، پمپ انسولین هم می‌تواند دچار اختلال فنی یا کارکرد نادرست شود.

از جمله مشکلات احتمالی می‌توان به انسداد کاتتر، جدا شدن مجموعه تزریق، اتمام یا خرابی باتری، خطاهای نرم‌افزاری یا هشدارهای نادرست اشاره کرد.

چنین اختلالاتی می‌توانند باعث قطع ناگهانی تزریق انسولین و افزایش سریع قند خون شوند، بنابراین پیگیری هشدارهای دستگاه و بررسی مرتب وضعیت پمپ اهمیت بالایی دارد.

اگر هنگام استفاده از پمپ انسولین، قند خونم بدون دلیل بالا رفت، چه باید بکنم؟

اگر هنگام استفاده از پمپ انسولین، قند خون بدون دلیل مشخص افزایش یافت، به سرعت موارد زیر را چک کنید:

بررسی پمپ و کاتتر

اطمینان حاصل کنید که کاتتر یا پچ به‌درستی وصل است و انسولین جریان دارد.

اندازه‌گیری مجدد قند خون

برای اطمینان، قند خون خود را دوباره اندازه‌گیری کنید و از سالم بودن دستگاه پایش قند خون مطمئن شوید.

برای آشنایی با روش اندازه‌گیری قند خون در خانه با استفاده از دستگاه‌های خانگی، می‌توانید مطلب زیر را مطالعه کنید:

تزریق انسولین اصلاحی در صورت نیاز

اگر جریان انسولین دچار مشکل نبود، ممکن است طبق برنامه‌ای که پزشک تعیین کرده است، می‌توان دوز اصلاحی انسولین تزریق کرد.

پیگیری علائم هشداردهنده کتواسیدوز

در صورت تداوم قند خون بالا، حالت تهوع، استفراغ، درد شکم یا بوی غیرطبیعی بدن، سریعا با پزشک یا اورژانس تماس بگیرید.

تماس با تیم پشتیبانی پمپ

اگر اختلال فنی در پمپ مشاهده شد، با تیم درمان یا خدمات پشتیبانی سازنده دستگاه تماس بگیرید تا مشکل رفع شود.

آیا پمپ‌های انسولین می‌توانند در معرض دمای گرم و سرد قرار گیرند؟

پمپ‌های انسولین و انسولین داخل آن به دمای محیط حساس هستند. قرار گرفتن در دماهای بسیار بالا یا پایین می‌تواند عملکرد دستگاه و کیفیت انسولین را تحت تاثیر قرار دهد.

در ادامه، اثر هر دو دما را روی پمپ اسنولین بررسی خواهیم کرد:

دمای بالا

گرمای شدید (بالاتر از ۳۰–۳۵ درجه سانتی‌گراد) می‌تواند انسولین را تخریب کند و کارایی آن را کاهش دهد. همچنین، باتری و قطعات الکترونیکی پمپ در دمای بسیار بالا ممکن است دچار اختلال موقت یا هشدار خطا شوند.

توصیه می‌شود پمپ را از تابش مستقیم آفتاب، قرار گرفتن در ماشین داغ و محیط‌های گرم محافظت کنید و در سفر به مناطق گرمسیر، از کیف‌های خنک‌کننده برای نگهداری استفاده کنید.

دمای پایین

دماهای بسیار پایین (زیر ۲–۴ درجه سانتی‌گراد) می‌توانند باعث یخ‌زدگی انسولین یا کاهش جریان آن در کاتتر شود. سرد شدن باتری‌ها نیز ممکن است کاهش کارایی یا خاموشی موقت دستگاه را به همراه داشته باشد.

در نتیجه، برای حفظ کیفیت انسولین و عملکرد صحیح پمپ، بهتر است دستگاه همیشه در محدوده دمایی توصیه‌شده توسط شرکت سازنده نگهداری شود.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

در صورت مشاهده هر یک از موارد زیر فورا با پزشک خود تماس بگیرید یا به اورژانس مراجعه کنید:

• تهوع، استفراغ یا درد شدید شکم
• تنفس سریع و عمیق
• خشکی شدید دهان و احساس تشنگی مفرط
• ضعف شدید، گیجی یا بوی میوه‌ای از دهان
• قند خون بالاتر از ۲۵۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر که با تزریق انسولین اصلاح نمی‌شود
• کمای دیابتی یا تشنج
• عدم بهبودی پس از مصرف قند سریع‌الجذب
• مشکلات فنی یا خرابی پمپ
• مشکلات پوستی یا عفونت در محل تزریق
• عدم پاسخگویی قند خون به درمان
• بارداری یا برنامه‌ریزی برای بارداری

توصیه‌ای از تیم دارو دات کام به شما

بسیاری از افراد مبتلا به دیابت، استفاده از پمپ انسولین را راحت‌تر از تزریق‌های متعدد روزانه می‌دانند.

بهتر است برای انتخاب روش مناسب دریافت انسولین، با پزشک معالج خود مشورت کنید و مطمئن باشید که پزشک، بهترین گزینه را با توجه به شرایط خاص شما، پیشنهاد خواهد داد.

سوالات متداول

آیا استفاده از پمپ انسولین دردناک است؟

استفاده از پمپ انسولین معمولاً دردناک نیست، چون انسولین با سوزن‌های بسیار ظریف به‌صورت زیرجلدی وارد بدن می‌شود. تنها ممکن است هنگام قرار دادن کاتتر یا پچ، کمی ناراحتی خفیف و موقتی ایجاد شود که با تعویض یا جابه‌جایی محل تزریق کاهش می‌یابد.

آیا استفاده از پمپ انسولین در سفر هوایی و بازرسی‌های امنیتی ممنوع است؟

خیر، استفاده از پمپ انسولین در سفر هوایی و بازرسی‌های امنیتی ممنوع نیست. فقط بهتر است باتری و انسولین کافی همراه داشته باشید و عبور از گیت‌های امنیتی را سریع انجام دهید.