علت درد معده و اسهال و استفراغ همزمان چیست؟
درد معده، اسهال و استفراغ میتوانند به دلایل مختلفی بهصورت همزمان ایجاد شوند. گاستروانتریت ویروسی یا باکتریایی، دیورتیکولیت، بیماری سلیاک، کووید-۱۹ و عوارض دارویی از علل شایع بروز همزمان این علائم هستند.
همچنین، شرایطی مانند آندومتریوز، انسداد روده، پانکراتیت، آپاندیسیت، مسمومیت با آهن و واکنشهای شدید آلرژیک (آنافیلاکسی) نیز ممکن است باعث بروز این مشکلات به صورت همزمان شوند.
این علائم در بسیاری موارد با استراحت و مصرف مایعات برطرف میشوند، اما در صورت شدت یا تداوم باید به پزشک مراجعه کرد. برخی شرایط میتوانند عوارض جدی ایجاد کنند که نیازمند درمان فوری و گاهی جراحی هستند.
در این مقاله از دارو دات کام به علل بروز همزمان درد معده و اسهال و استفراغ، عوارض آنها، روشهای درمان و راهنمای مراجعه به پزشک میپردازیم.
چه عواملی میتوانند باعث درد معده، اسهال و استفراغ همزمان شوند؟
درد معده، اسهال و استفراغ وقتی همزمان رخ میدهند، معمولا نشاندهنده یک اختلال یا تحریک در سیستم گوارشی است که تعادل طبیعی معده و رودهها را به هم میزند.
این حالت میتواند ناشی از عفونتها، التهابها، تحریکات غذایی یا دارویی، یا حتی واکنشهای ایمنی و استرس باشد، اما وجه اشتراک همه آنها این است که باعث بینظمی در حرکت و عملکرد دستگاه گوارش و پاسخهای دفاعی بدن میشوند و بدن با علائمی مثل درد، اسهال و استفراغ تلاش میکند این بینظمی را اصلاح کند.
بیماریهایی که باعث بروز این علائم با هم میشوند را در ادامه معرفی و بررسی کردهایم:
گاستروانتریت (التهاب معده و روده)
گاستروانتریت یک عفونت رودهای شایع است که به آن آنفولانزای معده هم گفته میشود. گاستروانتریت معمولا علت ویروسی، باکتریایی یا انگلی دارد و اغلب از طریق آب یا غذای آلوده وارد بدن میشود.
بر اثر گاستروانتریت ویروسی، بسته به علت آن، ممکن است علائم ١ تا ٣ روز پس از ابتلا ظاهر شوند و گاهی شاید تا ١۴ روز ادامه داشته باشند.
ویروسها، بهویژه نوروویروسها (عامل ایجاد کننده بیماریهای گوارشی مسری) و باکتریهای مختلف میتوانند باعث گاستروانتریت شوند. گاستروانتریت دارای علائم زیر است:
- اسهال (مخصوصا اسهال آبکی)
- گرفتگی معده
- تهوع و استفراغ
- تب خفیف
- خستگی
- سردرد
- درد عضلانی
- درد یا گرفتگی شکم
در افراد سالم، گاستروانتریت میتواند بدون عوارض درمان شود. اما در افراد سالمند، نوزادان یا افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، ممکن است کشنده باشد.
“Norovirus can be spread from person to person and by contact with surfaces touched days or weeks earlier by an infected person. It also can be transmitted by food handled by an infected person.”
«نوروویروس میتواند از فردی به فرد دیگر منتقل شود. همچنین، از طریق تماس با سطوحی که روزها یا حتی هفتهها قبل توسط فرد آلوده لمس شدهاند، سرایت میکند. این ویروس میتواند از طریق غذایی که توسط فرد آلوده دستکاری شده نیز منتقل شود.»
دیورتیکولوز و دیورتیکولیت
دیورتیکولوز به معنای بروز کیسههایی در دیواره روده بزرگ است و دیورتیکولیت به معنی عفونت این کیسههاست.
احتمال ابتلا به دیورتیکولوز با افزایش سن، بیشتر میشود و پژوهشگران علت بروز آن را داشتن رژیم غذایی با فیبر پایین میدانند. دیورتیکولیت معمولا باعث درد در ناحیه پایین سمت چپ شکم میشود و با علائم زیر همراه است:
- مدفوع خونی
- اسهال
- تهوع و استفراغ
- ادرار دردناک یا مکرر
- تب
بیماری سلیاک
بیماری سلیاک یک بیماری مزمن خودایمنی است که در آن خوردن گلوتن باعث میشود که سیستم ایمنی به سلولهای خود حمله کند. این مشکل میتواند به روده باریک آسیب دائمی وارد کند. علائم سلیاک شامل موارد زیر است:
- اسهال
- گرفتگی شکم
- تهوع و استفراغ
- نفخ
- سردرد
- سوءتغذیه
- کاهش وزن
- ضعف و خستگی
- درد مفاصل
- کبود شدن آسان بدن
کووید-۱۹
عامل بروز کووید-١٩، ویروس SARS-CoV-19 است. این بیماری معمولا دستگاه تنفسی را درگیر میکند و علائم بین ٢ تا ١۴ روز پس از ابتلا به ویروس ظاهر میشوند. این علائم عبارتند از:
- سرفه
- تنگی نفس یا دشواری در تنفس
- آبریزش یا گرفتگی بینی
- از دست دادن ناگهانی حس بویایی یا چشایی
- گلودرد
- سردرد
- تب و لرز
- خستگی
- تهوع و استفراغ
- اسهال
- درد عضلانی در بدن
عوارض جانبی داروها
واکنشهای ناخواسته یا عوارض جانبی در مورد برخی داروها میتوانند اتفاق بیفتند و باعث علائم زیر شوند:
- خشکی دهان
- ناراحتی معده
- خوابآلودگی یا بیخوابی
- اسهال
- استفراغ
آندومتریوز
آندومتریوز شرایطی است که در آن سلولهایی شبیه به پوشش داخلی رحم (آندومتر) در قسمتهای دیگر بدن رشد میکنند. آندومتریوز میتواند باعث بروز علائم زیر شود:
- درد در پایین کمر و لگن
- گرفتگی شکم
- تهوع و استفراغ
- قاعدگیهای سنگین
- اسهال
- یبوست
- خون در مدفوع یا ادرار
- نفخ
- خستگی
- درد هنگام رابطه جنسی
- لکهبینی بین قاعدگیها
انسداد روده
انسداد روده به معنی مسدود شدن جزئی یا کامل قسمتی از روده بزرگ یا روده کوچک است. قسمت مسدودشده معمولا با غذا، مایعات و گاز متورم میشود و علائم زیر را ایجاد میکند:
- گرفتگی و درد شکم
- یبوست شدید یا اسهال
- تهوع و استفراغ
- ناتوانی در دفع گاز
- نفخ
- بیاشتهایی
پانکراتیت (التهاب لوزالمعده)
پانکراتیت اصطلاحی پزشکی به معنای التهاب حاد لوزالمعده است. این شرایط با درد ناگهانی و شدید در شکم آغاز میشود، به پشت انتشار مییابد و با سرفه، حرکت کردن و تنفس عمیق، تشدید میشود. پانکراتیت همچنین میتواند با علائم زیر همراه باشد:
- از دست دادن اشتها
- اسهال
- تهوع و استفراغ
- تب
- سردی
- زردی
آپاندیسیت
آپاندیس کیسهای کوچک واقع در قسمت پایین سمت راست شکم و داخل روده بزرگ است. عفونت و التهاب آپاندیس، آپاندیسیت نامیده میشود و ممکن است با علائم زیر همراه باشد:
- درد شکم
- اسهال
- تهوع و استفراغ
- از دست دادن اشتها
- خستگی
- تکرر ادرار
- تب (در ۴٠ درصد افراد)
مسمومیت با آهن
هنگامی که مقدار زیادی آهن در بدن تجمع کند، مسمومیت با آهن رخ میدهد. این مشکل میتواند ناشی از مصرف بیش از حد مکملهای آهن باشد. از علائم مسمومیت با آهن میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- تحریکپذیری
- خوابآلودگی
- درد شکم
- اسهال
- استفراغ (در مواردی استفراغ خونی)
- تنفس تند
- تشنج
- از دست دادن هوشیاری
آنافیلاکسی
آنافیلاکسی اصطلاحی پزشکی به معنی واکنش آلرژیک شدید است. محرک این اتفاق ممکن است دارو، غذا و… باشد. آنافیلاکسی سریع اتفاق میافتد و حتی میتواند کشنده باشد. این عارضه با علائم زیر همراه است:
- اسهال
- کهیر یا بثورات پوستی
- تهوع و استفراغ
- خارش گلو
- درد شکم
- تنگی نفس
- مشکل در بلع
- غش
- سرگیجه
- درد در قفسه سینه
- از دست دادن هوشیاری
چه زمانی باید به اورژانس مراجعه کرد؟
اگر ناگهان دچار درد شدید در شکم، به همراه یا بدون استفراغ و اسهال شدید، ممکن است لازم باشد به اورژانس مراجعه کنید. کودکان، سالمندان و زنان باردار ممکن است در معرض خطر بیشتری باشند. همچنین، با دیدن علائم زیر باید سریع به اورژانس مراجعه کنید:
- علائم گاستریت بیش از یک هفته
- استفراغ خونی
- خلط سیاه
- خون در مدفوع
- درد رو به شدت
- تب
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر علائم زیر را مشاهده کردید، باید به پزشک مراجعه کنید:
- استفراغ بیش از ٢۴ ساعت
- استفراغ خونی
- علائم کمآبی بدن (سرگیجه، خشکی دهان، بیحالی و…) یا ناتوانی در دریافت مایعات
- اسهال بیش از ٢ روز
- مشکل در تنفس
- درد در قفسه سینه، فک، گردن یا بازوها
- درد شکم که باعث بیدار شدن از خواب میشود
- علائمی که بعد از جراحی یا آسیب به شکم شروع شدهاند
- تورم ناگهانی یا کبودی شکم
- یرقان (زردی)
- مشکل در بلع
با وجود اینکه گاهی بالا آوردن در نوزادان عادی است، اما با دیدن علائم زیر باید نوزاد را نزد پزشک ببرید:
- استفراغ مکرر
- اسهال شدید
- مدفوع خونی
- دهان خشک
- گریه بدون اشک
- خوابآلودگی غیر معمول
- ۶ ساعت یا بیشتر پوشک خیس نداشته باشد
- فونتانل (نرمگاه) سر فرو رفته باشد
درمان درد معده، اسهال و استفراغ همزمان چگونه است؟
درمان همزمان درد معده، اسهال و استفراغ معمولا نیازمند مراقبتهای چندجانبه است که هدف اصلی آن جبران مایعات از دست رفته، آرام کردن دستگاه گوارش و درمان علت زمینهای است.
مهمترین قدم، مراجعه به پزشک برای تشخیص دقیق علت (مثل مسمومیت غذایی یا عفونت) و دریافت درمان مناسب، از جمله داروهای ضد میکروب در صورت نیاز، است.
برای درمان این علائم، لطفا طبق موارد زیر پیش بروید:
اقدامات درمان فوری درمان درد معده، اسهال و استفراغ همزمان در خانه
برای درمان خانگی درد معده، اسهال و استفراغ همزمان، میتوانید طبق موارد زیر عمل کنید:
- جبران آب و الکترولیتهای بدن: نوشیدن مایعات شفاف بهصورت جرعهجرعه، مانند آب، آب گوشت رقیق یا محلول ORS (محلول خوراکی برای جایگزینی مایعات و الکترولیتها) اهمیت بالایی دارد، بهویژه زمانی که استفراغ مانع نوشیدن مقدار کافی مایعات میشود.
- رژیم غذایی سبک: دنبال کردن رژیم BRAT شامل موز، برنج، سیب پخته و نان تست و پرهیز از غذاهای چرب، سنگین یا پرادویه، به آرامش دستگاه گوارش کمک میکند.
- تسکین درد و ناراحتی معده: گذاشتن کیسه آب گرم روی شکم یا نوشیدن دمنوشهای گیاهی مانند نعناع و زنجبیل میتواند گرفتگی و درد معده را کاهش دهد.
- استراحت کافی: بدن برای مبارزه با عفونت و بازسازی خود به زمان نیاز دارد، پس استراحت کامل ضروری است.
داروهای مناسب برای درمان درد معده، اسهال و استفراغ همزمان
اگر درمانهای خانگی تاثیر لازم را نداشتند، پزشک داروهای زیر را تجویز خواهد کرد:
- ضد تهوع و ضد اسپاسم: داروهایی مثل متوکلوپرامید یا دامپریدون برای کنترل تهوع و هیوسین برای کاهش اسپاسم معده ممکن است تجویز شوند.
- ضد اسهال: لوپرامید میتواند در شرایطی که تب یا خونریزی وجود ندارد و با نظر پزشک استفاده شود.
- تجویز داروهای تخصصیتر: بسته به علت اصلی مشکل، پزشک ممکن است داروهای دیگری، مانند انواع آنتیبیوتیکها برای درمان عفونتهای باکتریایی همچون مترونیدازول، تجویز کند.
عوارض بروز همزمان درد معده، اسهال و استفراغ چیست؟
عوارض درد معده همراه با اسهال و استفراغ به علت زمینهای بستگی دارد، اما وقتی این دو علامت همزمان رخ دهند، میتوانند مشکلات جدی ایجاد کنند:
- کمآبی بدن و اختلال در تعادل الکترولیتها: ناشی از از دست رفتن مایعات و املاح حیاتی از طریق اسهال و استفراغ.
- عوارض شدید و تهدید کننده زندگی: در مواردی مانند پانکراتیت، آپاندیسیت یا انسداد روده، ممکن است عفونت گسترش یابد و سپسیس ایجاد شود.
توصیه ای از تیم دارو دات کام به شما
اسهال، استفراغ و درد شکم علائم رایجی هستند که میتوانند پس از چند روز، بدون نیاز به کمک پزشکی برطرف شوند. با این حال، اگر علائم پایدار باشند یا بدتر شوند، توصیه میشود به پزشک مراجعه کنید. خوشبختانه بیشتر این علائم با تشخیص به موقع قابل درمان هستند.
سوالات متداول
آیا اسهال و استفراغ همیشه نیاز به درمان پزشکی دارند؟
در بسیاری موارد، این علائم بهصورت خودبهخود و با مراقبتهای خانگی مانند استراحت و مصرف مایعات بهبود مییابند. اما در صورت تداوم بیش از دو روز، خونریزی، تب بالا یا علائم کمآبی باید به پزشک مراجعه کرد.
چه زمانی درد شکم و استفراغ نیازمند مراجعه فوری به اورژانس است؟
اگر درد شکم ناگهانی و شدید با استفراغ خونی، مدفوع سیاه یا تب بالا همراه شود، باید فورا به اورژانس مراجعه کرد.
چگونه میتوان از گاستروانتریت ویروسی پیشگیری کرد؟
شستن مکرر دستها با آب و صابون، اجتناب از مصرف غذا و آب آلوده و رعایت بهداشت هنگام تهیه غذا، موثرترین راههای پیشگیری از گاستروانتریت هستند.
نظرات