آزمایش هورمونی برای زنان چگونه انجام می‌شود؟ + تفسیر نتایج
آزمایش هورمونی زنان با گرفتن نمونه خون انجام می‌شود. برای این آزمایش، طبق دستور پزشک باید ناشتا باشید و از مصرف برخی داروها که پزشک به شما اعلام می‌کند، بپرهیزید. بعد از گرفتن نمونه، آن را به آزمایشگاه ارسال و پس از تحلیل، نتایج آزمایش توسط پزشک شما تفسیر خواهد شد.
آزمایش هورمونی در زنان به بررسی هورمون های زنانه می‌پردازد تا هرگونه عدم تعادل در سطح این هورمون ها را تشخیص دهد. در این مقاله به بررسی کامل و جامع انواع آزمایش های هورمونی برای زنان و راهنمای تفسیر نتایج این آزمایش ها می‌پردازیم.
آزمایش هورمونی زنان چیست و چه کاربردی دارد؟
آزمایش هورمون نوعی آزمایش خون است که برای تشخیص عدم تعادل هورمونی در بدن شما استفاده می‌شود و بسیاری از مهم‌ترین هورمون‌های زنانه را بررسی می‌کند. وقتی هورمون‌های شما از تعادل خارج می‌شوند، ممکن است علائم مختلفی ایجاد شود که برخی از آنها می‌توانند جدی باشند.
چرا بررسی وضعیت هورمونی در زنان اهمیت دارد؟
وقتی سطح هورمون پایین‌تر یا بالاتر از حد معمول باشد، می‌تواند تأثیر شدیدی بر سلامت شما داشته باشد.این سطوح می‌توانند همه چیز را از باروری شما گرفته تا آنچه ممکن است پشت هرگونه افزایش وزن یا خستگی بی‌دلیل باشد، به پزشک شما بگویند.
این مورد می‌تواند به آنها کمک کند تا مشکلات سلامتی شما را زودتر تشخیص دهند. انجام این آزمایش برای زنان بالای ۴۰ سال بسیار مهم است، زیرا هورمون‌های شما از این مرحله به بعد تغییرات عمده‌ای را تجربه خواهند کرد.
دلایل رایج برای تجویز آزمایش هورمونی زنان
از جمله دلایل اصلی که پزشکان آزمایش هورمونی را برای زنان تجویز می کنند می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بررسی دلیل بی نظمی یا توقف قاعدگی
- تشخیص سندرم تخمدان پلی کیستیک
- ارزیابی وضعیت باروری و بررسی دلایل ناباروری
- بررسی علائم یائسگی یا یائسگی زودرس
- کنترل تغییرات خلقی و افسردگی ناشی از تغییرات هورمونی
- بررسی وضعیت تیروئید
- ارزیابی عملکرد داروهای هورمونی یا روش های درمانی ناباروری
چه زمانی انجام آزمایش هورمونی ضروری است؟
انجام آزمایش هورمونی در صورت مشاهده علائم زیر ضروری است:
- پریود نامنظم
- عدم بارداری
- موهای زائد
- آکنه
- افزایش وزن زیاد
- مشکل در کاهش وزن
چه هورمون‌هایی در آزمایش بررسی می‌شوند؟
هورمون‌های تخمدانی (FSH، LH، استروژن، پروژسترون)
- پروژسترون برای تنظیم قاعدگی و رشد جنین
- استروژن مسئول عملکرد جنسی است و همچنین نقش مهمی در سلامت استخوان، ویژگی‌های زنانه و سایر جنبه‌های سلامت دارد.
- هورمون FSH رشد تخمک را در تخمدان تحریک می‌کند تا آن را برای لقاح آماده کند.
- هورمون LH بر تخمدان اثر گذاشته و آزاد شدن تخمک را تسهیل می‌کند.
پرولاکتین؛ هورمون شیر و تأثیر آن بر چرخه قاعدگی
پرولاکتین مسئول شیردهی و رشد بافت پستان است. پرولاکتین بیش از حد از آزاد شدن تخمک در طول چرخه قاعدگی (تخمک گذاری) در زنان جلوگیری کند و باعث کاهش تولید هورمون‌های استروژن و تستوسترون می‌شود.
تستوسترون و آندروژن‌ها
این هورمون ها در زنان به مقدار بسیار کم وجود دارد و افزایش سطح این هورمون ها باعث ایجاد یکسری عوارض می‌شود.
هورمون‌های تیروئید (TSH، T3، T4)
این هورمون ها عملکرد غده تیروئید را بررسی می‌کنند و نقش کلیدی در تنظیم عملکرد تخمدان ها و تولید هورمون های جنسی مانند استروژن و پروژسترون دارند.
برای بررسی سلامت تیروئید، آزمایش TSH یکی از مهم‌ترین آزمایش‌هاست. در مطلب زیر با کاربرد و تفسیر آن آشنا شوید:
بررسی ذخیره تخمدانی و توان باروری؛ AMH
هورمون AMH توسط فولیکول‌های در حال رشد (حاوی تخمک) تولید می‌شود و از این رو شاخصی از تعداد و کیفیت تخمک‌های در حال تولید در چرخه قاعدگی محسوب می‌شود.
تفاوت آزمایش خون معمولی با آزمایش هورمونی چیست؟
آزمایش خون معمولی برای چکاپ عمومی بدن استفاده می‌شود و سطح سلول های خونی ( CBC)، قند خون (FBS)، چربی خون (کلسترول، تری‌گلیسیرید)، ویتامین ها و مواد معدنی را بررسی می‌کند ولی آزمایش هورمونی فقط سطح هورمون های خون را بررسی می‌کند.
زمان مناسب برای انجام آزمایش هورمونی در زنان
به طور کلی بهترین زمان برای انجام آزمایشات هورمونی روز سوم سیکل ماهیانه است زیرا اوج تغییرات هورمونی در این زمان مشاهده می‌شود.
هورمون های تیروئید و پرولاکتین معمولاً به روز خاصی از چرخه قاعدگی وابسته نیستند، اما آزمایش آنها بهتر است صبح زود و در حالت آرامش انجام شود.
بهترین روز سیکل قاعدگی برای هر نوع آزمایش
روز 2 تا 5 سیکل – بررسی FSH و LH
این هورمون‌ها به بررسی سلامت تخمدان ، تعیین زمان تخمک‌گذاری و تشخیص مشکلات بلوغ کمک می‌کند و بهتر است روز 2 تا 5 سیکل که تغییرات هورمونی در بالاترین سطح قرار دارد، بررسی شوند.
روز 21 سیکل – بررسی پروژسترون
برای اینکه مشخص شود آیا تخمک‌گذاری در آن ماه اتفاق افتاده است یا نه، این آزمایش معمولاً حدود یک هفته پس از تخمک‌گذاری یا در روز ۲۱ یک چرخه ۲۸ روزه انجام می‌شود.
آیا در زمان قاعدگی می‌توان آزمایش داد؟
بله بهترین زمان آزمایش برای بررسی برخی از هورمون ها، روز ۲ تا ۵ قاعدگی می باشد، بنابراین مشکلی در آزمایش دادن در دوران قاعدگی وجود ندارد.
چگونه نتایج آزمایش هورمون را تفسیر کنیم؟
بررسی جواب آزمایش هورمونی زنان نیازمند توجه به موارد مختلفی مانند مراحل چرخه قاعدگی، سن و علائم بالینی است، بنابراین تفسیر و تحلیل آن باید توسط پزشک معالج انجام شود.
محدوده نرمال هورمون‌ها در زنان چند است؟
- فاز فولیکولار: روز ۱ تا ۱۴ سیکل قاعدگی
- فاز لوتئال: روز ۱۴ تا ۲۸ سیکل قاعدگی
| آزمایش | کمتر از نرمال (pg/mL or ng/mL) | محدوده نرمال (pg/mL or ng/mL) | بیشتر از نرمال (pg/mL or ng/mL) |
| استروژن | کمتر از ۳۰ (قبل یائسگی) کمتر از ۰ (بعد یائسگی) |
۳۰ تا ۴۰۰ (قبل یائسگی) ۰ تا ۳۰ (بعد یائسگی) |
بیشتر از ۴۰۰ (قبل یائسگی) بیشتر از ۳۰ (بعد یائسگی) |
| پروژسترون | کمتر از ۱۵ (فاز فولیکولار) کمتر از ۲۰۰ (فاز لوتئال) |
۱۵ تا ۷۰ (فاز فولیکولار) ۲۰۰ تا ۲۵۰۰ (فاز لوتئال) |
بیشتر از ۷۰ (فاز فولیکولار) بیشتر از ۲۵۰۰ (فاز فولیکولار) |
| LH | کمتر از ۱.۶۸ (فولیکولار) کمتر از ۲۱.۹ (میانه دوره) کمتر از ۱۴.۲ (یائسگی) |
۶۸ تا ۱۵ (فولیکولار) ۲۱.۹ تا ۵۶.۶ (میانه دوره) ۱۴.۲ تا ۵۲.۳ (یائسگی) |
بیشتر از ۱۵ بیشتر از ۵۶.۶ بیشتر از ۵۲.۳ |
| FSH | کمتر از ۱.۳۷ (فولیکولار) کمتر از ۶.۱۷ (میانه دوره) کمتر از ۱۹.۳ (یائسگی) |
۱.۳۷ تا ۹.۹ (فولیکولار) ۶.۱۷ تا ۱۷.۲ (میانه دوره) ۱۹.۳ تا ۱۰۰.۶ (یائسگی) |
بیشتر از ۹.۹ بیشتر از ۱۷.۲ بیشتر از ۱۰۰.۶ |
| تستوسترون | کمتر از ۰.۳ | ۰.۳ تا ۱.۹ | بیشتر از ۱.۹ |
| پرولاکتین | کمتر از ۰ | ۰ تا ۲۵ | بیشتر از ۲۵ |
| TSH | کمتر از ۰.۴ | ۰.۴ تا ۴ | بیشتر از ۴ |
| T4 | کمتر از ۰.۸ | ۰.۸ تا ۲.۸ | بیشتر از ۲.۸ |
| T3 | کمتر از ۲.۳ | ۲.۳ تا ۴.۲ | بیشتر از ۴.۲ |
برای هورمون AMH (آنتی مولرین هورمون):
| ۲۵ سالگی | 30 سالگی | 35 سالگی | 40 سالگی | 4۵ سالگی |
|
| محدوده نرمال AMH | 3 | 2.5 | 1.5 | 1 | 0.5 |
مقادیر بالا یا پایین بودن هورمون ها چه چیزی را نشان می‌دهند؟
| آزمایش | بالا بودن هورمون | پایین بودن هورمون |
| استروژن | کیست تخمدان، تومور تخمدانی، تحریک بیش‌ازحد تخمدان در IVF | یائسگی، نارسایی زودرس تخمدان، کم‌کاری تخمدان |
| پروژسترون | نشان دهنده تخمک‌گذاری و عملکرد طبیعی فاز لوتئال (نیمه دوم سیکل) | نشان دهنده عدم تخمک‌گذاری یا نقص فاز لوتئال (یکی از علل ناباروری و سقط مکرر) |
| تستوسترون | PCOS یا سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (شایع‌ترین علت در زنان جوان)
تومورهای تخمدان یا آدرنال |
معمولا مشکل بالینی ای ندارد، ولی ممکن است میل جنسی را کاهش دهد. |
| پرولاکتین | تومور خوش‌خیم هیپوفیز (پرولاکتینوما)
استرس، ورزش شدید، بعضی داروها (مثل داروهای ضدافسردگی یا ضدروان‌پریشی) |
اهمیت بالینی خاصی ندارد |
| LH | سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) – یائسگی | اختلال در هیپوفیز/هیپوتالاموس |
| FSH | در زنان بالای ۴۰ سال: طبیعی و نشانه نزدیک شدن به یائسگی
در زنان جوان: کاهش ذخیره تخمدانی یا نارسایی زودرس تخمدان (POI) |
اختلال در هیپوفیز یا هیپوتالاموس |
| AMH | سندرم تخمدان پلی‌کیستیک(PCOS) | کاهش ذخیره تخمدانی |
| TSH | کم‌کاری تیروئید | پرکاری تیروئید |
| T3 و T4 | پرکاری تیروئید، گریوز | کم کاری تیروئید، هاشیموتو |
مواردی که قبل از آزمایش هورمون باید در نظر گرفت؟
- ناشتایی: بسیاری از آزمایش‌های هورمونی، به خصوص آن‌هایی که به بررسی قند خون و عملکرد تیروئید مرتبط هستند، نیاز به ۸ تا ۱۲ ساعت ناشتایی دارند. بنابراین بهتر است ناشتا باشید.
- قطع مصرف داروها: برخی داروها، به ویژه قرص‌های ضدبارداری، داروهای هورمونی و مکمل‌ها می‌توانند روی نتایج آزمایش تاثیر بگذارند. حتماً لیست تمام داروهای مصرفی خود را به پزشک و مسئول آزمایشگاه اطلاع دهید تا در صورت لزوم، مصرف آنها را چند روز قبل از آزمایش قطع کنید.
- پرهیز از فعالیت بدنی شدید و رابطه جنسی: استرس و ورزش سنگین در روز قبل از آزمایش می‌تواند باعث تغییرات موقتی در سطح برخی هورمون‌ها مانند پرولاکتین و کورتیزول شود. سعی کنید شب قبل از آزمایش آرامش داشته باشید و از فعالیت بدنی شدید و رابطه جنسی خودداری کنید.
آیا قبل از انجام آزمایش هورمون باید ناشتا باشم؟
بسیاری از آزمایش‌های هورمونی، به خصوص آن‌هایی که به بررسی قند خون و عملکرد تیروئید مرتبط هستند، نیاز به ۸ تا ۱۲ ساعت ناشتایی دارند. بنابراین بهتر است ناشتا باشید.
چند وقت یکبار باید آزمایش هورمون انجام دهم؟
بسته به روند درمان و توصیه پزشک معالج، بهتر است آزمایش های هورمونی را هر ۶ تا ١٢ ماه یکبار تکرار کنید.
چه زمانی باید به دکتر مراجعه کرد؟
در صورت مشاهده هر کدام از موارد زیر بهتر است برای بررسی های بیشتر به پزشک مراجعه کنید:
- قاعدگی‌های نامنظم، یا آمنوره (فقدان قاعدگی)
- مشکل در باردار شدن
- آکنه
- رشد موهای زائد در صورت و بدن
مراجعه به پزشک متخصص (زنان یا غدد)
برای بررسی هورمون های زنانه و تغییرات ناشی از آن بهتر است در درجه اول به پزشک متخصص زنان مراجعه کنید. پس از معاینه و انجام بررسی های لازم، در صورت نیاز، به متخصص غدد ارجاع داده می‌شوید.
توصیه‌ای از تیم دارو دات کام به شما
انجام آزمایش های هورمونی، مهم‌ترین قدم برای تشخیص دقیق بسیاری از بیماری ها می‌باشد و تفسیر نتایج آن نیز تخصصی است و تنها پزشک معالج می‌تواند با در نظر گرفتن تمامی جوانب نتایج آزمایش شما را تحلیل کند.
بنابراین از خود تشخیصی خودداری کنید و براساس اطلاعات پراکنده یا تجربیات دیگران در مورد نتایج آزمایش قضاوت نکنید.
