قرص آلپرازولام چیست؟ عوارض و تداخلات دارویی

مقدمه و شناخت

• نام تجاری (Brand Names): زاناکس (Xanax) – زاناکس ایکس‌آر (Xanax XR) – نیراوام (Niravam)
• نام ژنریک: آلپرازولام (Alprazolam)
• دسته‌بندی دارویی (کلاس دارویی): بنزودیازپین  (Benzodiazepine) – ضد اضطراب (Anxiolytic)
• نحوه مصرف: بلعیدنی
• مکانیسم اثر: سرکوب‌کننده سیستم عصبی مرکزی

قرص آلپرازولام چیست؟

آلپرازولام یک بنزودیازپین تریازولوبنزودیازپین (TBZD) است که در سال ۱۹۸۱ توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) تأیید شد. قرص آلپرازولام برای تسکین علائم اضطراب، از جمله اضطراب ناشی از افسردگی و درمان اختلالات پانیک تجویز می‌شود. این دارو با تاثیر بر سیستم عصبی مرکزی، باعث آرامش و کاهش فعالیت مغزی می‌شود.

معمولا آلپرازولام زمانی تجویز می‌شود که فرد با اضطراب شدید، حملات پانیک یا حتی بی‌خوابی مرتبط با اضطراب، مواجه شده باشد. این دارو می‌تواند به‌سرعت علائم فرد را تسکین داده و به فرد کمک کند تا احساس آرامش بیشتری داشته باشد.

لازم به ذکر است که این دارو فقط با نسخه پزشک در دسترس است و باید دقیقا طبق دستور پزشک مصرف شود.

برای آشنایی با انواع داروهای ضد اضطراب و افسردگی مطلب زیر را مطالعه کنید:

داروهای مرتبط و مشابه با آلپرازولام

آلپرازولام به دسته بنزودیازپین‌ها تعلق دارد. داروهای دیگری که در همین دسته قرار می‌گیرند و مکانیزم و اثربخشی مشابهی دارند، می‌توان به دیازپام (Valium)، لورازپام (Ativan) و کلردیازپوکساید (Librium) اشاره کرد.

این داروها نیز به‌عنوان آرام‌بخش و ضد اضطراب عمل کرده و به کاهش فعالیت بیش از حد عصبی کمک می‌کنند.

نکات کلیدی درباره قرص آلپرازولام

برای مصرف ایمن و مؤثر آلپرازولام، به نکات زیر توجه کنید:

• وابستگی و اعتیاد؛ آلپرازولام پتانسیل بالای وابستگی و اعتیاد دارد؛ حتی مصرف کوتاه‌مدت این دارو، می‌تواند به وابستگی جسمی منجر شود.
• تداخل خطرناک؛ مصرف هم‌زمان این دارو با الکل یا اوپیوئیدها، می‌تواند خواب‌آلودگی شدید، مشکل تنفسی، کما یا مرگ ایجاد کند.
• کاهش هوشیاری؛ مصرف این دارو باعث خواب‌آلودگی و سرگیجه می‌شود. در صورت مصرف این دارو، رانندگی یا کار با دستگاه‌های سنگین نکنید.
• قطع تدریجی؛ هرگز مصرف این دارو را ناگهانی قطع نکنید. کاهش مصرف این دارو باید تدریجی و تحت نظر پزشک باشد. علائم ترک مصرف این دارو، ممکن است تا ۱۲ ماه یا بیشتر باقی بماند.

نکته! مصرف آلپرازولام برای افراد زیر ۱۸ سال تأیید نشده است.

چه کسانی می‌توانند قرص آلپرازولام مصرف کنند؟

افراد بالای ۱۸ سال که برای درمان اختلالات اضطرابی، اختلال پانیک، یا اضطراب ناشی از افسردگی به این دارو نیاز دارند، می‌توانند آلپرازولام مصرف کنند. در بیماران مسن‌تر یا ناتوان، دوزهای اولیه کمتری از این دارو تجویز می‌شود و سپس با احتیاط افزایش می‌یابد.

در برخی موارد، برای بی‌خوابی مرتبط با اضطراب یا سندرم پیش از قاعدگی (PMS) این دارو به صورت «خارج از برچسب» (off-label) تجویز می‌شود.

چه کسانی نباید قرص آلپرازولام مصرف کنند؟

مصرف آلپرازولام برای برخی افراد و در شرایط خاص ممنوع بوده و یا باید با احتیاط شدید مصرف شود:

• افرادی که به آلپرازولام یا دیگر بنزودیازپین‌ها حساسیت دارند، نباید این دارو را مصرف کنند.
• بیماران مبتلا به گلوکوم زاویه بسته حاد نباید آلپرازولام مصرف کنند.
• افرادی که از ایتراکونازول یا کتوکونازول استفاده می‌کنند، نباید آلپرازولام را هم‌زمان مصرف کنند.
• زنان باردار و شیرده نباید این دارو را مصرف کنند.
• افراد زیر ۱۸ سال نباید این دارو را مصرف کنند.
• کسانی سابقه اعتیاد دارند، باید این دارو را با احتیاط و تحت نظر پزشک مصرف کنند.
• بیماران با مشکلات تنفسی شدید، باید آلپرازولام را با احتیاط مصرف کنند.
• افراد مبتلا به بیماری‌های کبدی یا کلیوی، باید این دارو را با احتیاط مصرف کنند.
• افرادی که افسردگی یا افکار خودکشی دارند، باید آلپرازولام را با احتیاط بیشتر مصرف کنند.

اگر اطرافیان شما با اضطراب و افسردگی دست و پنجه نرم می‌کنند، برای کمک به آنها می‌توانید مطلب زیر را مطالعه کنید:

نحوه و زمان مصرف قرص آلپرازولام

مقدار مصرف و قدرت قرص آلپرازولام

آلپرازولام در دوزهای ۰.۵ میلی‌گرم و ۱ میلی‌گرم در بازار ایران موجود است.
یادتان باشد که باید قرص آلپرازولام را دقیقا همان‌طور که پزشک تجویز کرده، مصرف کنید. پزشک معمولا روند درمانی فرد با این دارو را با دوز پایین شروع کرده و آن را به‌تدریج افزایش می‌دهد.

این دارو طبق تجویز پزشک با حداقل دوز ۰.۵ میلی‌گرم و روزی یک تا سه بار مصرف می‌شود. در بسیاری از موارد، حتی مصرف نصف قرص ۰.۵ میلی‌گرم نیز می‌تواند برای کنترل استرس و فشار عصبی در یک موقعیت خاص کافی باشد.
به دلیل پتانسیل بالای دارو در ایجاد وابستگی، پزشک آن را برای دوره‌های کوتاه تجویز می‌کند. همچنین، در صورت بروز خواب‌آلودگی شدید، پزشک شاید توصیه کند دوز شبانه را قبل از خواب مصرف کنید.

هرگز دوز مصرفی خود را بدون مشورت با پزشک تغییر ندهید یا به طور ناگهانی دارو را قطع نکنید. قطع ناگهانی، به‌ویژه پس از مصرف طولانی‌مدت یا با دوز بالا، می‌تواند علائم خطرناکی به همراه داشته باشد. پزشک باید به شما کمک کند تا دوز خود را به‌آرامی و مرحله‌به‌مرحله کاهش دهید.

تغییرات در دوز مصرفی قرص آلپرازولام

دوز آلپرازولام ممکن است توسط پزشک به‌تدریج افزایش یابد تا به دوز مؤثر برای کنترل علائم شما برسد. این افزایش باید با فواصل زمانی مشخص (مثلاً هر ۳ تا ۴ روز) و با مقادیر کم (مثلاً حداکثر ۱ میلی‌گرم در روز برای قرص‌های پیوسته رهش) انجام شود.

هنگام قطع مصرف، کاهش دوز باید به صورت بسیار تدریجی انجام شود. معمولاً دوز نباید بیش از ۰.۵ میلی‌گرم هر ۳ روز یک بار کاهش یابد. در برخی بیماران ممکن است نیاز به کاهش آهسته‌تری باشد. این فرآیند باید تحت نظارت دقیق پزشک باشد تا از بروز علائم شدید ترک جلوگیری شود.

نحوه مصرف قرص آلپرازولام

آلپرازولام را دقیقا طبق دستور پزشک مصرف کنید. هرگز آن را در مقادیر بیشتر، دفعات بیشتر یا برای مدت طولانی‌تر از آنچه تجویز شده است، مصرف نکنید.

• قرص پیوسته رهش؛ این قرص‌ها را باید به طور کامل ببلعید. آن‌ها را خرد نکنید، نجوید یا نشکنید.
• قرص بازشونده در دهان (ODT)؛ اجازه دهید قرص بدون جویدن در دهان شما حل شود. نیازی به مصرف با مایعات نیست، اما می‌توانید با آب مصرف کنید.

مدت‌زمان مصرف قرص آلپرازولام

آلپرازولام معمولا برای درمان کوتاه‌مدت اضطراب یا حملات پانیک تجویز می‌شود. این دارو بیشتر به عنوان یک تسکین‌دهنده سریع عمل می‌کند؛ یعنی علائم اضطراب را به سرعت کاهش می‌دهد و فرد را آرام می‌کند، اما ریشه اصلی اضطراب را درمان نمی‌کند.

برای درمان طولانی‌مدت اضطراب، پزشک ممکن است درمان‌های دیگری مثل گفتاردرمانی یا داروهای ضد افسردگی را که به مرور زمان اثر می‌کنند، توصیه کند.

مصرف طولانی‌مدت این دارو حتی طبق دستور پزشک، می‌تواند منجر به وابستگی فیزیکی شود. به همین دلیل، نیاز به ادامه درمان باید به طور مکرر توسط پزشک ارزیابی شود.

اگرچه آلپرازولام می‌تواند برای بی‌خوابی موقتی مرتبط با اضطراب استفاده شود، اما نباید به صورت طولانی‌مدت برای درمان بی‌خوابی مزمن مصرف شود.

در صورت فراموشی مصرف یک دوز از قرص آلپرازولام چه باید کرد؟

اگر یک دوز را فراموش کردید، به محض یادآوری آن را مصرف کنید. اما اگر تقریبا زمان دوز بعدی فرا رسیده است، دوز فراموش شده را نادیده بگیرید و فقط دوز بعدی را طبق روال همیشگی مصرف کنید.

توجه! هرگز برای جبران دوز فراموش شده، دوز دو برابر یا اضافی مصرف نکنید.

بیش از حد قرص آلپرازولام مصرف کردم، چه کار باید انجام دهم؟

در صورت مصرف بیش از حد این قرص، فورا با اورژانس (۱۱۵) تماس بگیرید. علائم مصرف بیش از حد می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• خواب‌آلودگی شدید یا غیرمعمول
• گیجی و سردرگمی
• مشکل در هماهنگی حرکات و عدم تعادل
• مشکل در صحبت کردن یا لکنت زبان
• کاهش رفلکس‌ها
• کاهش هوشیاری یا از دست‌ دادن کامل هوشیاری
• تنفس آهسته یا کم‌عمق
• کاهش قدرت یا انرژی

اگر موارد زیر در رابطه با قرص آلپرازولام را داشتید، همین حالا با ۱۱۵ تماس بگیرید و از آنها راهنمایی بخواهید:

عوارض جانبی قرص آلپرازولام

عوارض جانبی رایج قرص آلپرازولام

در ادامه، تمامی عوارض این دارو را در جدول زیر به تفکیک، می‌آوریم:

اگر به‌خاطر اضطراب یا افسردگی با مشکلات جنسی (مثل کاهش میل جنسی، اختلال نعوطی، زودانزالی یا نرسیدن به ارگاسم) مواجه شده‌اید، این مطلب می‌تواند راهکارهای مؤثر و علمی برای بهبود این وضعیت به شما ارائه دهد:

آیا قرص آلپرازولام اعتیادآور است؟

بله قرص آلپرازولام پتانسیل اعتیادآور بودن دارد. آلپرازولام و سایر بنزودیازپین‌ها پتانسیل بالایی برای ایجاد وابستگی فیزیکی و اعتیاد دارند. این داروها می‌توانند مرکز پاداش مغز را فعال کرده و احساس لذت ایجاد کنند.

مصرف مداوم این دارو حتی طبق دستور پزشک می‌تواند منجر به وابستگی به آن شود به همین دلیل دوز این دارو باید به صورت مرتب توسط پزشک ارزیابی شده و در صورت نیاز تغییر کند.

بارداری، شیردهی و باروری در هنگام مصرف قرص آلپرازولام

آیا در دوران بارداری می‌توان قرص آلپرازولام مصرف کرد؟

مصرف قرص آلپرازولام در دوران شیردهی

آلپرازولام به شیر مادر منتقل می‌شود و همچنین گزارش‌هایی از خواب‌آلودگی، مشکلات تغذیه و کاهش وزن در نوزادان شیرخواری که در معرض آلپرازولام قرار گرفته‌اند، وجود دارد.

به دلیل پتانسیل بروز عوارض جانبی جدی در نوزاد شیرخوار، شیردهی در طول درمان با آلپرازولام توصیه نمی‌شود. اگر در دوران شیردهی هستید، حتماً با پزشک خود مشورت کنید و نوزاد را از نظر خواب‌آلودگی یا مشکلات تغذیه تحت‌نظر داشته باشید.

آیا مصرف قرص آلپرازولام برای کسانی که قصد بارداری دارند مجاز است؟

در حال حاضر، تاثیر مصرف آلپرازولام روی کاهش شانس باروری زنان مشخص نیست. تحقیقات عمدتا به عوارض این دارو در دوران بارداری پرداخته‌اند، هرچند برخی مطالعات نشان می‌دهند مصرف بنزودیازپین‌ها قبل از لقاح ممکن است خطر بارداری خارج از رحم را افزایش دهد.

از سوی دیگر، بعضی تحقیقات تاثیرات بالقوه این دارو بر تحرک اسپرم در مردان را نشان می‌دهند که می‌تواند توانایی باروری آن‌ها را کاهش دهد. با توجه به عوارض جدی آلپرازولام در بارداری اگر قصد بارداری دارید، بسیار مهم است که این موضوع را با پزشک در میان بگذارید.

پزشک می‌تواند در مورد زمان‌بندی، دوز یا جایگزین‌های احتمالی دارو شما را راهنمایی کند تا سلامت شما و فرزند آینده‌تان حفظ شود.

مصرف قرص آلپرازولام با سایر داروها و مکمل‌های گیاهی

تداخل با سایر داروها

• ممنوعیت مصرف هم‌زمان (Contraindicated):
  • داروهای ضد قارچ قوی مانند ایتراکونازول (Itraconazole) و کتوکونازول (Ketoconazole): مصرف هم‌زمان با آلپرازولام به‌شدت ممنوع است، زیرا این داروها متابولیسم آلپرازولام را مهار کرده و سطح آن را در بدن به طور خطرناکی افزایش می‌دهند.
• تداخلات بسیار خطرناک (با هشدار جعبه سیاه):
  • اوپیوئیدها (Opioids): مصرف هم‌زمان آلپرازولام با داروهای اوپیوئیدی (مانند اکسی‌کدون، مورفین، کدئین، فنتانیل) می‌تواند منجر به آرام‌بخشی عمیق، مشکلات تنفسی شدید، کما و مرگ شود. این ترکیب باید فقط در صورت عدم وجود گزینه‌های درمانی دیگر و تحت نظارت بسیار دقیق پزشک و با حداقل دوز و در کمترین مدت‌زمان ممکن انجام شود.
• تداخلات نیازمند احتیاط شدید یا تنظیم دوز:
  • سایر داروهای سرکوب‌کننده سیستم عصبی مرکزی (CNS Depressants): شامل آنتی‌هیستامین‌ها، داروهای خواب‌آور، آرام‌بخش‌ها، داروهای ضد درد، شل‌کننده‌های عضلانی و بیهوش‌کننده‌ها. مصرف هم‌زمان می‌تواند اثرات آرام‌بخشی و خواب‌آلودگی آلپرازولام را تشدید کند و خطر مشکلات تنفسی را افزایش دهد.
  • برخی داروهای ضد افسردگی: مانند فلوکستین (Fluoxetine)، فلووکسامین (Fluvoxamine)، نفازودون (Nefazodone)، سرترالین (Sertraline). این داروها می‌توانند سطح آلپرازولام را در خون افزایش دهند.
  • برخی داروهای ضد تشنج: مانند کاربامازپین (Carbamazepine)، فنوباربیتال (Phenobarbital)، فنی‌توئین (Phenytoin)، پریمیدون (Primidone).
  • برخی آنتی‌بیوتیک‌ها: مانند کلاریترومایسین (Clarithromycin) و اریترومایسین (Erythromycin).
  • داروهای HIV/هپاتیت: برخی داروهای ضد ویروس مانند ریتوناویر (Ritonavir).
  • سایمتیدین (Cimetidine): داروی کاهش‌دهنده اسید معده.
  • دیگوکسین (Digoxin): داروی قلبی.
  • قرص‌های مربوط به هورمون‌های زنانه: از جمله قرص‌های ضد بارداری.

ترکیب قرص آلپرازولام با داروهای گیاهی و مکمل‌ها

همیشه قبل از شروع مصرف هرگونه مکمل گیاهی یا ویتامین جدید در طول مصرف آلپرازولام، با پزشک خود مشورت کنید. در ادامه، مکانسیم اثر این دارو را با هم‌زمانی مصرف با داروها و مکمل‌های گیاهی را بررسی خواهیم کرد:

• گیاه گل چای (گل راعی یا فوفاریقون): مصرف هم‌زمان با آلپرازولام ممکن است خطر عوارض جانبی خاصی را افزایش دهد.
• کاوا (Kava): مصرف هم‌زمان با آلپرازولام می‌تواند اثرات آرام‌بخش را تشدید کند.
• آب گریپ‌فروت: مصرف آب گریپ‌فروت با آلپرازولام توصیه نمی‌شود، زیرا می‌تواند بر متابولیسم دارو تأثیر بگذارد و سطح آن را در بدن افزایش دهد.

 اسامی تجاری آلپرازولام در ایران

در بازار دارویی ایران، آلپرازولام با نام‌های تجاری مختلفی توسط شرکت‌های داروسازی داخلی و همچنین به صورت وارداتی عرضه می‌شود:

شرایط نگهداری قرص آلپرازولام

• دمای اتاق: دارو را در دمای اتاق، بین ۲۰ تا ۲۵ درجه سانتی‌گراد نگهداری کنید.
• دور از رطوبت، گرما و نور: دارو را از رطوبت، گرما و نور مستقیم دور نگه دارید.
• مکان امن و دور از دسترس: آلپرازولام یک داروی کنترل شده با پتانسیل سوءمصرف است. آن را در مکانی امن و دور از دسترس کودکان و حیوانات خانگی نگهداری کنید تا از سرقت یا سوءاستفاده جلوگیری شود.
• عدم به‌اشتراک‌گذاری: این دارو فقط برای شما تجویز شده است؛ آن را با دیگران به اشتراک نگذارید یا نفروشید، زیرا این کار خطرناک و غیرقانونی است.
• دور ریختن صحیح: داروهای تاریخ مصرف گذشته یا استفاده نشده را به‌درستی دور بریزید. می‌توانید آن‌ها را به داروخانه‌هایی که فرایند بازپس‌گیری دارو را اجرا می‌کنند تحویل دهید. اگر در اطراف شما، داروخانه‌ای این کار را انجام نمی‌دهد، دارو را با یک ماده دورریختنی غیر قابل بازیافت (مانند خاک گربه یا تفاله قهوه) مخلوط کرده و در یک کیسه دربسته قرار دهید، سپس آن را در سطل زباله بیندازید.

توصیه‌ای از تیم دارو دات کام به شما

درک اینکه شما یا عزیزانتان با اضطراب، حملات پانیک یا مشکلات خواب دست و پنجه نرم می‌کنید، می‌تواند بسیار دشوار باشد. قرص آلپرازولام می‌تواند ابزاری مؤثر برای تسکین کوتاه‌مدت این علائم باشد.

اما به یاد داشته باشید که این دارو تنها بخشی از یک روند درمانی است. بهبودی و سلامت جسمی و روانی شما هنگام مصرف این دارو به اجرای دقیق دستورالعمل‌های پزشک، آگاهی کامل از عوارض جانبی و تداخلات احتمالی و ارتباط مداوم و صادقانه با پزشک یا روان‌پزشکتان بستگی دارد.

هرگز دوز خود را خودسرانه تغییر ندهید یا مصرف دارو را به طور ناگهانی قطع نکنید.

اگر سوالی دارید، در بخش نظرات بنویسید و با ما به اشتراک بگذارید.