آیا شلغم برای دیابت مفید است؟
بله؛ شلغم مقدار کمی کربوهیدرات دارد و به دلیل فیبر محلول که جذب قند را کند و به کنترل گلیسمیک کمک می‌کند، برای افراد مبتلا به دیابت (قند خون بالا) مفید است.
شلغم، که اغلب در سایه‌ی سبزیجات شیرین‌تر نادیده گرفته می‌شود، یک ریشه خوراکی بسیار مغذی است که تا حدودی بر سطح قند خون تأثیر دارد.
در این مقاله از دارو دات کام به بررسی ویژگی‌های خاص شلغم می‌پردازیم و نشان می‌دهیم که چگونه می‌تواند بخشی مهم از یک رژیم غذایی متعادل برای مدیریت مؤثر قند خون باشد.
آیا شلغم قند دارد؟
شاخص گلیسمی شلغم برای هر ۱۰۰ گرم حدود ۱۸ برآورد شده است، که آن را در دسته‌ی غذاهای با GI پایین قرار می‌دهد. هر ۱۰۰ گرم شلغم حدود ۶ گرم کربوهیدرات دارد و بنابراین بار گلیسمی (GL) آن حدود ۱.۰۸ محاسبه می‌شود.
نوع قند موجود در شلغم چیست؟
قندهای موجود در شلغم عمدتاً شامل فروکتوز (قند میوه‌ای) و گلوکز (قند ساده) هستند، که هر دو از نوع قندهای طبیعی گیاهی‌اند. برخلاف قندهای افزوده‌شده در شیرینی‌جات، این قندها با فیبر و آنتی‌اکسیدان‌ها همراه هستند و تأثیر کمتری بر قند خون دارند.
مطالعات نشان می‌دهد که گلوکوزینولات‌های موجود در شلغم (ترکیبات گوگردی) به کاهش تولید گلوکز توسط کبد کمک می‌کنند. همچنین یافته‌های پژوهشی به انسولین گیاهی در آب شلغم اشاره می‌کنند که می‌تواند تعادل قند را حفظ کند.
آیا شلغم قند خون را بالا می‌برد؟
خیر، شلغم به طور کلی قند خون را بالا نمی‌برد، به لطف شاخص گلیسمیک پایین (GI=۱۸) و بار گلیسمیک (GL=۱.۰۸ در ۱۰۰ گرم). این مقادیر نشان می‌دهد که شلغم در دسته غذاهای «کم‌تأثیر» بر قند خون قرار می‌گیرد و حتی پختن آن (مانند جوشاندن برای آب شلغم) GI را تغییر نمی‌دهد.
با این حال، مصرف بیش از حد شلغم (بیش از ۲۰۰ گرم در وعده) ممکن است در برخی افراد حساس، جذب شکر را افزایش دهد.
شلغم به دلیل داشتن GI پایین معمولاً باعث افزایش ناگهانی انسولین نمی‌شود. این سبزی ریشه‌ای کربوهیدرات کمی دارد و سرشار از فیبر است که به تنظیم قند خون کمک می‌کند. با این حال، پاسخ بدن افراد ممکن است متفاوت باشد و همچنان کنترل اندازه‌ی وعده‌ها اهمیت دارد.
مطالعات مختلف روی موش‌ها نشان داده که عصاره شلغم و برگ آن می‌تواند قند خون، کلسترول و تری‌گلیسرید را کاهش داده و سطح انسولین را افزایش دهد.
این اثرات احتمالاً به دلیل افزایش دفع قند، کاهش تولید گلوکز توسط کبد و کاهش جذب کربوهیدرات‌هاست. با این حال، چون این مطالعات روی موش انجام شده، اثرات مشابه در انسان هنوز تأیید نشده است.
آیا شلغم برای افراد مبتلا به قند خون مفید است؟
بله، مصرف متعادل شلغم می‌تواند برای بیماران دیابتی فواید زیادی داشته باشد:
- فیبر بالا: کاهش سرعت جذب قند و جلوگیری از نوسانات ناگهانی قند خون
- آنتی‌اکسیدان‌ها و ویتامین‌ها: کاهش استرس اکسیداتیو و التهاب، که در عوارض دیابت نقش دارند.
- کالری و کربوهیدرات پایین: کمک به کنترل وزن، یکی از عوامل کلیدی در مدیریت دیابت نوع ۲
- ترکیبات گیاهی خاص (گلوکوزینولات‌ها): اثرات محافظتی بر قلب و عروق و متابولیسم
البته باید توجه داشت که بیشتر مطالعات انسانی در این زمینه محدود هستند و شواهد قطعی نیاز به تحقیقات بیشتری دارد.
جدول ارزش غذایی شلغم در هر ۱۰۰ گرم:
| ماده‌ی مغذی | مقدار در هر ۱۰۰ گرم |
| کالری | ۲۸ کیلوکالری |
| کربوهیدرات | ۶ گرم |
| پروتئین | ۰.۲۷ گرم |
| فیبر | ۱.۸ گرم |
| چربی کل | ۰.۱۱ گرم |
| کلسترول | ۰ میلی‌گرم |
| سدیم | ۶۷ میلی‌گرم |
| ویتامین B6 | ۰.۰۹ میلی‌گرم |
| ویتامین C | ۲۱ میلی‌گرم (حدود ۳۵٪ نیاز روزانه) |
بر اساس مطالعه‌ای در مجله JAMA Internal Medicine، مصرف منظم رژیم غذایی گیاهی می‌تواند سطح قند خون را به محدوده سالم‌تری بازگرداند. شلغم نیز یک غذای گیاهی است.
مطالعات حیوانی نیز نشان داده‌اند که عصاره شلغم می‌تواند قند خون را کاهش داده و حساسیت به انسولین را افزایش دهد. همچنین به بهبود چربی خون و کاهش کلسترول بد کمک می‌کند.
نکات مهم برای افراد مبتلا به دیابت هنگام مصرف شلغم
مطالعات نشان می‌دهند که روش‌های پخت مانند جوشاندن یا بخارپز کردن، تأثیر زیادی بر شاخص گلیسمی شلغم ندارند؛ بنابراین شلغم در هر صورت یک گزینه‌ی کم GI برای افراد دیابتی محسوب می‌شود.
نکته مهم این است که افراد مبتلا به دیابت، حتی هنگام مصرف غذاهای کم GI مثل شلغم، لازم است اندازه‌ی وعده و مقدار کل کربوهیدرات مصرفی خود را کنترل کنند تا قند خون در سطح متعادل باقی بماند.
هشدار: افرادی که از داروهای ضد انعقاد خون مانند وارفارین استفاده می‌کنند، باید از مصرف شلغم، به‌ویژه برگ‌های آن، به دلیل محتوای بالای ویتامین K خودداری کنند.
توصیه‌ای از تیم دارو دات کام به شما
برخلاف باور رایج که سبزیجات ریشه‌ای برای دیابتی‌ها مناسب نیستند، شلغم به دلیل فیبر بسیار بالا برای افراد دیابتی عالی است.
محتوای فیبر بالای شلغم برای سلامت روده مفید است. وقتی روده‌ها سالم باشند، بدن غذا را به درستی هضم می‌کند و در نتیجه، سایر اندام‌ها نیز عملکرد بهتری خواهند داشت. این موضوع باعث می‌شود که دیگر نگران افزایش ناگهانی قند خون نباشید.
با این وجود، کنترل مقدار مصرف و نظارت بر کل کربوهیدرات دریافتی ضروری است. توصیه می‌شود افراد دیابتی برای تنظیم بهتر رژیم غذایی با متخصص تغذیه مشورت کنند.
نظرات