نحوه تزریق انسولین چگونه است؟ + محل تزریق انسولین
انسولین دارویی برا نگه داشتن سطح قند خون در محدوده طبیعی است و مصرف آن برای مبتلایان به دیابت، اهمیت ویژه‌ای دارد. این دارو تزریقی است و در اَشکال مخالفی همچون قلم‌های انسولین، سرنگ‌های معمولی، پمپ‌های انسولین یا جت‌اینجکتورها عرضه می‌شود. معمولا خود بیمار پس از آموزش صحیح از سوی کادر درمان، تزریق را انجام می‌دهد. نواحی مناسب برای تزریق نیز شامل شکم، بازو و ران است که هر کدام نکات خاص خود را دارند.
آشنایی با روش صحیح تزریق انسولین نقش بسیار مهمی در اثربخشی دارو، جلوگیری از عوارض پوستی و کنترل بهتر قند خون دارد. بنابراین یادگیری اصول صحیح تزریق، انتخاب محل مناسب و رعایت نکات بهداشتی از اهمیت زیادی برخوردار است.
با ما در ادامه این مطلب از دارو دات کام همراه باشید تا با نحوه صحیح تزریق انسولین بیشتر آشنا شوید.
چه روش‌هایی برای تزریق انسولین وجود دارد؟
با توجه به این که انسولین باید توسط خود بیمار و به‌صورت منظم تزریق شود، ابزارهای مختلفی برای تزریق آن وجود دارد. در ادامه با هر یک از این ابزارها آشنا خواهیم شد.
قلم انسولین
بسیاری از قلم‌های انسولین از قبل پر شده و یک‌بار مصرف هستند، در حالی که برخی قلم‌ها به عنوان قلم‌های چندبار مصرف شناخته می‌شوند. می‌توان با قرار دادن کارتریج انسولین جدید، دوباره از این قلم‌ها استفاده کرد. برای استفاده از قلم‌های انسولین باید از سوزن قلم استفاده کنید.
چند نکته مهم درباره استفاده از قلم انسولین:
- سوزن‌های قلم بسیار نازک هستند و باید فقط یک‌بار استفاده شوند. اگر سعی کنید سوزن قلم را دوباره استفاده کنید، ممکن است درد داشته باشید. علاوه بر این، موضوع خطر شکستن نوک سوزن وجود دارد.
- به دلیل خطر انتقال بیماری‌های عفونی به دیگران، قلم انسولین خود را با هیچ‌کس به اشتراک نگذارید، حتی اگر سوزن را عوض کنید. همیشه ممکن است مقادیر کمی خون به داخل قلم کشیده شود و ممکن است به فرد دیگر تزریق شود.
- قلم‌های انسولین دارای دایال هستند که به شما اجازه می‌دهد دوز انسولین خود را قبل از تزریق به راحتی تنظیم کنید.
- قلم‌های انسولین پس از باز شدن نیازی به یخچال ندارند و به‌راحتی می‌توان آن‌ها را همراه خود حمل کرد.
سرنگ‌های انسولین
سرنگ‌های انسولین در اندازه‌ها و طول‌های مختلف سوزن موجود هستند. اندازه سرنگ مورد نیاز شما بستگی به میزان انسولینی دارد که تزریق می‌کنید، در حالی که طول سوزن به وضعیت بدنی شما بستگی دارد.
چند نکته مهم درباره استفاده از سرنگ انسولین:
- اگر چربی بدن بیمار بیشتر باشد، ممکن است به سوزن بلندتر نیاز داشته باشید. اگر خیلی لاغر هستید یا انسولین را برای کودکان تزریق می‌کنید، به سوزن کوتاه‌تر نیاز دارید. اگر مقدار زیادی انسولین را یک‌باره تزریق می‌کنید، نیاز به سرنگ بزرگ‌تر دارید تا برای رساندن دوز کامل انسولین، بیش از یک تزریق لازم نباشد.
- علامت‌گذاری روی برخی سرنگ‌های انسولین ممکن است سخت دیده شود. اگر مشکلات بینایی دارید، می‌توانید ذره‌بین مخصوصی را که روی سرنگ نصب می‌شود تهیه کنید. همچنین، می‌توانید از قلم انسولین استفاده کنید که دوز شما را با چرخاندن شماره مشخص اندازه‌گیری می‌کند.
- پس از یادگیری تزریق انسولین با سرنگ، سایر روش‌های تزریق انسولین مانند استفاده از قلم انسولین یا پر کردن مخزن انسولین در پمپ انسولین برای شما آسان‌تر خواهد شد.
پمپ‌های انسولین
پمپ‌های انسولین به‌صورت مداوم روی بدن هستند و با انسولینی پر می‌شوند که از طریق یک کانولای نازک پلاستیکی یا فلزی درست زیر پوست تزریق می‌شود. ست انفوزیون که انسولین از آن عبور می‌کند و مخزن انسولین معمولا هر ۲ تا ۳ روز یک‌بار تعویض می‌شوند. پمپ‌های انسولین از نظر طول لوله‌های ست انفوزیون، اندازه کانولا و ظرفیت مخزن انسولین تنوع دارند تا با انواع مختلف بدن و مقدار مورد نیاز انسولین سازگار باشند.
پمپ‌های انسولین فریند تزریق انسولین را به‌صورت خودکار انجام می‌دهند. افرادی که از پمپ انسولین استفاده می‌کنند معمولا بهتر می‌توانند قند خون خود را مدیریت کنند. مزایای استفاده از پمپ انسولین شامل موارد زیر است:
- تزریق انسولین به‌موقع
- محاسبه‌گرهای داخلی دوز انسولین
- اتصال به دستگاه‌های پایش مداوم قند خون (CGM)
جت اینجکتورهای انسولین
انژکتورهای جت انسولین بدون استفاده از سوزن عمل می‌کنند و انسولین را به‌صورت پاششی درست زیر پوست تزریق می‌کنند. برخی از افراد معتقدند که استفاده از انژکتور جت دردناک‌تر از سوزن است و گاهی اوقات ممکن است در محل تزریق کبودی ایجاد کند.
دقت دوز انسولین در انژکتورهای جت همیشه به اندازه قلم یا سرنگ انسولین بالا نیست، زیرا ممکن است مقداری از انسولین روی سطح پوست باقی بماند. با این حال، برخی از افرادی که از سوزن می‌ترسند احساس می‌کنند که انژکتور جت برایشان گزینه مناسبی است.
اگر به‌تازگی تزریق انسولین را شروع کرده‌اید، شاید لازم باشد چند روش مختلف را امتحان کنید تا در نهایت ببینید که کدام ابزار تزریق برای شما مناسب‌تر است. پزشک معالج شما نیز می‌تواند راهنمایی‌های خوبی در این زمینه ارائه دهد.
بهترین محل‌های تزریق انسولین در بدن کجاست؟
محل تزریق انسولین اهمیت بسیار زیادی دارد. شما باید بتوانید در محل تزریق، چین کوچکی از پوست را بین انگشتان خود بگیرید و دقت کنید که انسولین را داخل عضله تزریق نکنید.
بسته به نوع انسولینی که استفاده می‌کنید، محل تزریق روی سرعت جذب انسولین تاثیر می‌گذارد. بر اساس اعلام انجمن دیابت آمریکا (ADA)، انسولین در ناحیه شکم سریع‌تر جذب می‌شود، پس از آن سرعت جذب به ترتیب در بازوها، پاها یا باسن و پایین کمر بیشتر است. در ادامه این مطلب با محل‌های تزریق انسولین آشنا خواهیم شد.
شکم
اگر قصد تزریق انسولین در ناحیه شکم را دارید، دقت کنید که محل تزریق را روی ناف یا خیلی نزدیک به آن انتخاب نکنید. بهتر است انسولین را در فاصله‌ای حدود دو انگشت (تقریبا ۵ سانتی‌متر) دورتر از ناف تزریق کنید.
بازو
ناحیه‌ای از پشت بازو را انتخاب کنید که بیشترین بافت چربی را دارد. اگر نمی‌توانید به پشت بازوی خود دسترسی پیدا کنید، می‌توانید از فرد دیگری کمک بگیرید تا تزریق انسولین را در این ناحیه انجام دهد.
ران
هنگام انتخاب محل تزریق انسولین در جلوی ران و اطراف آن، از نزدیک شدن بیش از حد به ناحیه استخوانی نزدیک زانو خودداری کنید.
پایین کمر / باسن
یک ناحیه از پایین کمر، درست بالای باسن را انتخاب کنید. بخش بالایی باسن نیز قابل استفاده است، اما دسترسی به آن ممکن است کمی دشوارتر باشد. این ناحیه معمولا کندترین سرعت جذب انسولین را دارد.
نکته مهم: توصیه می‌کنیم که انسولین را در نواحی دارای خال، زخم یا جای زخم تزریق نکنید.
انسولین در کجا نباید تزریق شود؟
انسولین را نباید به داخل عضله تزریق کنید. زیرا تزریق داخل عضله می‌تواند باعث شود انسولین خیلی سریع‌تر عمل کند. بنابراین، مهم است که انسولین را در نواحی پوستی با بافت زیر جلدی مانند شکم و ران‌ها تزریق کنید.
آیا هنگام تزریق انسولین باید پوست را نیشگون گرفت؟
بله. بسته به نوع بدن فرد، محل تزریق و نوع سوزن، ممکن است نیاز داشته باشید که پوست را هنگام تزریق انسولین نیشگون بگیرند. این کار برای اطمینان از تزریق انسولین به بافت چربی انجام می‌شود.
کدام محل تزریق سریع‌ترین میزان جذب انسولین را دارد؟
از میان نواحی مختلف بدن که برای تزریق انسولین مناسب هستند، ناحیه شکم بیشترین سرعت جذب را دارد. بازو، ران و باسن به ترتیب نواحی دیگری هستند که بیشترین سرعت جذب انسولین را دارند.
اگر متوجه شدید که با وجود تزریق انسولین، قند خون شما پایین نمی‌آید، مطلب زیر را مطالعه کنید:
روش صحیح تزریق انسولین چگونه است؟
هنگام تزریق انسولین، نکات زیر را در نظر بگیرید:
- قبل از تزریق انسولین، حتما کیفیت آن را بررسی کنید. اگر انسولین در یخچال نگهداری شده است، اجازه دهید به دمای محیط برسد.
- اگر انسولین کدر است، محتویات را با چرخاندن ویال بین دستان به مدت چند ثانیه مخلوط کنید. مواظب باشید ویال را تکان ندهید.
- از انسولینی که دانه‌دار، غلیظ یا تغییر رنگ یافته استفاده نکنید.
- توجه کنید که مراحل تزریق انسولین با توجه به این که از چه ابزاری برای تزریق استفاده می‌کنید متفاوت است. برای تزریق صحیح، باید از دستورالعمل پزشک یا نکات نوشته‌شده روی بسته‌بندی جت اینجکتورها یا پمپ‌های انسولین پیروی کنید.
چگونه اضطراب ناشی از تزریق را کاهش دهیم؟
بسیاری از افراد هنگام شروع تزریق انسولین کمی اضطراب یا نگرانی دارند. برخی از از سوزن می‌ترسند، ممکن است حالت تهوع پیدا کنند، نگران درد باشند یا هنگام تزریق در جمع احساس خجالت و ناراحتی کنند. این احساسات طبیعی هستند، اما اگر باعث شوند فرد تزریق انسولین را به تعویق بیندازد، می‌توانند برای سلامتی خطرناک باشند.
راهکارهای زیر مواردی هستند که می‌توانند به کاهش اضطراب فرد کمک کنند:
- پیدا کردن یک مکان آرام برای تزریق
- بی‌حس کردن محل تزریق با یخ و تغییر مرتب محل‌های تزریق
- پرت کردن حواس هنگام تزریق، مثلا با شمردن، آواز خواندن یا تماشای ویدئو
اگر با وجود امتحان کردن این راهکارها همچنان نسبت به تزریق انسولین ترس دارید، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید و در صورت نیاز از کمک یک روانشناس برای کاهش این اضطراب استفاده کنید.
چرا باید محل‌های تزریق انسولین را مرتب عوض کرد؟
بسیاری از افراد مبتلا به دیابت، به‌ویژه کودکان، محلی را برای تزریق انسولین پیدا می‌کنند که در آنجا درد کمتر است و تزریق آسان‌تر به نظر می‌رسد. با این حال، همیشه و بدون توجه به ابزاری که از آن برای تزریق انسولین استفاده می‌کنید، باید محل‌های تزریق را تغییر دهید.
- اگر یک ناحیه کوچک را بارها استفاده کنید، بافت چربی زیر پوست متورم می‌شود. این وضعیت که لیپوهیپرتروفی نام دارد، باعث ایجاد برجستگی‌های بزرگی می‌شود که انسولین را به‌خوبی جذب نمی‌کنند.
- تزریق‌های مکرر در همان محل همچنین می‌تواند باعث تشکیل بافت اسکار سخت زیر پوست شود، که این موضوع هم بر توانایی بدن در جذب انسولین تاثیر می‌گذارد.
اگر این برجستگی‌ها زیر پوست شما ایجاد شده است نگران نباشید، زیرا در صورتی که ناحیه مدتی دست‌نخورده بماند، برجستگی‌ها معمولا طی دو تا سه ماه، از بین می‌روند. به همین دلیل، تغییر متناوب محل تزریق انسولین اهمیت بسیار زیادی دارد.
چگونه از عوارض تزریق انسولین جلوگیری کنیم؟
تزریق انسولین ممکن است گاهی با عوارضی همراه باشد که معمولا خطرناک نیستند و می‌توان با رعایت نکات صحیح از بروز آن‌ها پیشگیری کرد. در ادامه به معرفی رایج‌ترین این عوارض پرداخته‌ایم.
- گاهی اوقات در محل تزریق کبودی رخ می‌دهد و دلیلش این است که یک رگ کوچک زیر پوست آسیب می‌بیند. این اتفاق اغلب طبیعی است و نشان‌دهنده اشتباه در تزریق نیست. با این حال، اگر به صورت مداوم شاهد این وضعیت هستید، بهتر است از پزشک خود مشورت بگیرید.
- بعضی از افرادی که به صورت مداوم انسولین تزریق می‌کنند، هیپرتروفی چربی یا آمیلوئیدوز پوستی را تجربه می‌کنند. این توده‌ها معمولا به دلیل تزریق انسولین در یک محل به صورت مکرر ایجاد می‌شوند و می‌توانند اثر انسولین را کاهش دهند، بنابراین همیشه محل تزریق را تغییر دهید و هر بار جای جدیدی انتخاب کنید.
- از یک سوزن چند بار استفاده نکنید. اگر نکات ذکر شده را رعایت کردید و شاهد حساسیت پوستی با دیگر عوارض تزریق انسولین بودید بهتر است برای رفع مشکل با پزشک خود مشورت کنید.
چه نکاتی برای تزریق راحت‌تر و موثرتر انسولین باید رعایت شود؟
- می‌توانید برای بی‌حس کردن پوست، یک تکه یخ را به مدت چند دقیقه روی محل تزریق قرار دهید و سپس آن ناحیه را با پد الکلی تمیز کنید.
- وقتی از پد الکلی استفاده می‌کنید، صبر کنید تا الکل کاملا خشک شود، چون این کار باعث می‌شود سوزش کمتری احساس کنید.
- از تزریق در محل رویش موهای بدن خودداری کنید.
سوزن‌ها، سرنگ‌ها و لانست‌های استفاده شده را چگونه باید دور انداخت؟
- سوزن‌ها و سرنگ‌های استفاده‌شده را به‌طور ایمن دور بیندازید تا کسی به‌طور ناخواسته آسیب نبیند. می‌توانید یک ظرف مخصوص دور ریز سوزن از داروخانه تهیه کنید یا خودتان یک ظرف پلاستیکی درب‌دار و محکم را به این کار اختصاص دهید.
- وقتی نزدیک به سه‌چهارم ظرف پر شد، دیگر باید آن را دور بیندازید. می‌توانید با شهرداری یا مرکز بهداشت محل خود تماس بگیرید تا ببینید آیا برنامه‌ای برای جمع‌آوری ایمن سوزن‌ها دارند یا خیر.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر هنگام تزریق انسولین عوارضی مثل تحریک یا حساسیت پوست را تجربه می‌کنید، یا احساس ترس و اضطراب دارید و تزریق برایتان دشوار شده است، بهتر است با پزشک یا پرستار متخصص دیابت خود صحبت کنید.
علاوه بر این، اگر قصد دارید ابزار یا روش تزریق خود را تغییر دهید، مراجعه به پزشک کمک می‌کند تا بهترین گزینه متناسب با نیاز و بدن خود را انتخاب کنید. پزشک می‌تواند تکنیک شما را بررسی کند، راهکارهایی برای کاهش درد یا کبودی ارائه دهد و مطمئن شود که انسولین به درستی جذب می‌شود.
اگر می‌خواهید بدانید در چه سطحی از قند خون به انسولین نیاز است و چه مقدار انسولین باید مصرف شود، مطالعه‌ی مطلب زیر می‌تواند مفید باشد:
توصیه ای از تیم دارو دات کام به شما
دیابت بیماری‌ای است که با رعایت سبک زندگی سالم مثل تغذیه مناسب، فعالیت بدنی منظم و مصرف داروهایی مانند انسولین تحت کنترل قرار می‌گیرد. اگر به دیابت مبتلا هستید، ضروری است تزریق انسولین را مطابق تجویز پزشک و به‌طور منظم ادامه دهید تا سطح قند خونتان در حد مطلوب باقی بماند.
این کار ممکن است در ابتدا دشوار به نظر برسد، اما با اراده و کمی تمرین می‌توانید یاد بگیرید که انسولین را به صورت صحیح تزریق کنید و مناسب‌ترین ابزار برای تزریق انسولین را با توجه به سبک زندگی خود انتخاب کنید. آیا شما هم تجربه تزریق انسولین را دارید؟ چگونه انجام این کار را برای خودتان آسان‌تر کرده‌اید؟
منابع مقاله:
diabetes | healthline | aboutkidshealth | medicalnewstoday | adces | healthhub | kidshealth | agamatrix | webmd
