4 رویکرد موثر در درمان اضطراب اجتماعی
اضطراب اجتماعی اختلالی قابل‌درمان است و رویکردهای علمی موثری برای کنترل آن وجود دارد. این اختلال باعث ترس شدید از ارزیابی یا قضاوت دیگران می‌شود و می‌تواند عملکرد فرد را مختل کند.
بهترین رویکرد برای درمان اضطراب اجتماعی معمولا رواندرمانی شناختی رفتاری (CBT) است؛ روشی ساختارمند که به اصلاح الگوهای فکری و کاهش ترس از موقعیت‌های اجتماعی کمک می‌کند.
البته در صورت نیاز، داروهای ضد اضطراب و ضد افسردگی مانند SSRIها و SNRIها (پاروکستین و ونلافاکسین) برای کاهش علائم تجویز می‌شوند. البته در موقعیت‌های خاص، بتابلاکرهایی همچون پروپانولول، می‌توانند اضطراب موقعیتی را مدیریت کنند.
ترکیب این درمان‌ها همراه با اصلاح سبک زندگی مثل داشتن خواب کافی، فعالیت بدنی و کاهش مصرف محرک‌ها، معمولا بهترین نتیجه را دارد. مسیر درمان این اختلال با همراهی متخصص سلامت روان، شفاف، قابل‌پیگیری و مؤثر است.
در ادامه این مطلب از دارو دات کام، با ما همراه باشید تا تمامی روش‌های درمان این اختلال را مورد بحث و بررسی قرار دهیم.
راه های درمان اضطراب اجتماعی
اضطراب اجتماعی (social anxiety disorder)، اختلالی قابل‌درمان است و رویکردهای علمی مؤثری برای کنترل آن وجود دارد. اختلال اضطراب اجتماعی با ترس مداوم از ارزیابی یا قضاوت دیگران همراه است و می‌تواند روابط، عملکرد شغلی و کیفیت زندگی فرد را تحت‌تأثیر قرار دهد.
درمان این اختلال، معمولا ترکیبی از مداخله‌های روان‌شناختی و حمایت‌های پزشکی است که به کاهش حساسیت فرد نسبت به موقعیت‌های اجتماعی، اصلاح الگوهای فکری نادرست و افزایش مهارت‌های ارتباطی کمک می‌کند.
این فرآیند به‌تدریج سطح اضطراب را کاهش می‌دهد، اعتمادبه‌نفس را تقویت می‌کند و باعث می‌شود فرد بتواند بدون ترس یا اجتناب، در تعاملات روزمره حضور مؤثر داشته باشد.
در ادامه، 4 رویکرد درمانی این اختلال را بررسی خواهیم کرد:
۱. درمان شناختی رفتاری و تراپی (CBT)
درمان شناختی رفتاری (CBT)، روشی استاندارد برای درمان اضطراب اجتماعی است و با تغییر الگوهای فکری و رفتاری، به کاهش ترس و بهبود مهارت‌های اجتماعی کمک می‌کند.
یکی از بخش‌های مهم این روش، درمان مواجهه‌ای است که با قرار دادن تدریجی فرد در موقعیت‌های ترسناک، اجتناب را کاهش می‌دهد و اعتمادبه‌نفس را بازمی‌سازد.
شکل گروهی CBT نیز مؤثر است زیرا فرد در کنار دیگران با تجربه‌های مشابه، تمرین تعامل در جمع را انجام می‌دهد و حمایت و هم‌فهمی بیشتری دریافت می‌کند.
2. درمان اضطراب اجتماعی با دارو درمانی
روانپزشک ممکن است داروهایی را برای استفاده به تنهایی یا همراه با CBT تجویز کند. داروهای ضد افسردگی معمولا ابتدا برای اختلال اضطراب اجتماعی تجویز می‌شوند. حتی در افرادی که افسردگی ندارند، این داروها می‌توانند به علائم اضطراب کمک کنند. این داروها عبارتند از:
مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین
| داروهای SSRI | ویژگی‌ها | نکات مصرف |
|---|---|---|
| پاروکستین (Paroxetine) | خط اول درمان دارویی اضطراب اجتماعی | در پایان درمان باید به‌تدریج قطع شود. |
| فلووکسامین (Fluvoxamine) | عوارض نسبتاً قابل‌تحمل | نیازمند کاهش تدریجی هنگام قطع |
| سرترالین (Sertraline) | شروع اثر مناسب و قابل‌پیش‌بینی | پرهیز از قطع ناگهانی |
| اسیتالوپرام (Escitalopram) | تحمل‌پذیری بالاتر | کاهش تدریجی در پایان درمان |
| سیتالوپرام (Citalopram) | گزینه رایج در درمان‌های اضطرابی | قطع ناگهانی توصیه نمی‌شود. |
| فلوکستین (Fluoxetine) | نیمه‌عمر طولانی‌تر نسبت به سایر SSRIها | با وجود نیمه‌عمر طولانی، کاهش تدریجی همچنان ضروری است. |
مهارکننده‌های بازجذب سروتونین-نوراپی نفرین مانند ونلافاکسین
| داروهای SNRI | ویژگی‌ها | نکات مصرف |
|---|---|---|
| ونلافاکسین (Venlafaxine) | اثرگذاری مناسب بر اضطراب با افزایش سروتونین و نوراپی‌نفرین | نیاز به قطع تدریجی برای جلوگیری از علائم ترک |
| دولوکستین (Duloxetine) | بهبود اضطراب و علائم جسمانی مرتبط | پایش عوارض در طول درمان ضروری است. |
| دس‌ونلافاکسین (Desvenlafaxine) | فرم فعال‌تر ونلافاکسین با الگوی اثر مشابه | قطع ناگهانی توصیه نمی‌شود. |
مسدود کننده های بتا
| مسدودکننده‌های بتا | ویژگی‌ها | نکات مصرف |
|---|---|---|
| پروپانولول (Propranolol) | کاهش علائم جسمانی اضطراب مانند ضربان قلب سریع و لرزش | معمولاً قبل از رویداد اضطراب‌آور مصرف می‌شود. |
| آتنولول (Atenolol) | کنترل فیزیکی اضطراب بدون اثر منفی بر تمرکز | مناسب موقعیت‌هایی که نیاز به تیزبینی ذهنی دارند. |
بنزودیازپین ها
| بنزودیازپین‌ها | ویژگی‌ها | نکات مصرف |
|---|---|---|
| لورازپام (Lorazepam) | آرام‌بخش سریع‌اثر | پتانسیل ایجاد وابستگی دارد؛ برای افراد با سوءمصرف مواد توصیه نمی‌شود. |
| دیازپام (Diazepam) | کاهش سریع علائم اضطراب | مصرف کوتاه‌مدت و با نظارت پزشکی مناسب است. |
| آلپرازولام (Alprazolam) | مؤثر در اضطراب شدید و موقعیتی | خطر وابستگی بالا؛ مراقبت در مصرف ضروری است. |
| کلونازپام (Clonazepam) | اثر طولانی‌تر نسبت به سایر بنزودیازپین‌ها | مصرف کوتاه‌مدت ترجیح داده می‌شود. |
مهارکننده های مونوآمین اکسیداز (MAOIs)
| مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز (MAOIs) | ویژگی‌ها | نکات مصرف |
|---|---|---|
| فنلزین (Phenelzine) | از قدیمی‌ترین گزینه‌ها برای اضطراب اجتماعی | نیاز به رعایت دقیق محدودیت‌های غذایی و دارویی به دلیل خطر عوارض جدی |
| ترانیل سیپرومین (Tranylcypromine) | مؤثر در موارد مقاوم به درمان | قطع ناگهانی و تداخل با برخی مواد غذایی و داروها می‌تواند خطرناک باشد. |
| ایزوکاربوکسازید (Isocarboxazid) | اثر مشابه سایر MAOIها | پایش دقیق و رعایت دستورالعمل‌های مصرف الزامی است. |
۳. درمان اضطراب اجتماعی با تغییر سبک زندگی
تغییرات سبک زندگی می‌تواند تأثیر مثبتی بر اضطراب داشته باشد. اگر بتوانید سطح کلی اضطراب خود را کاهش دهید، ممکن است کنار آمدن با آن در محیط‌های اجتماعی آسان‌تر باشد.
- فعالیت بدنی منظم؛ ورزش روزانه خلق و خو و اضطراب را بهبود می‌بخشد.
- مدیریت زمان؛ با اولویت‌بندی و نه گفتن به موارد اضافه، اضطراب کاهش می‌یابد.
- محدود کردن کافئین؛ کاهش مصرف کافئین به کنترل اضطراب اجتماعی کمک می‌کند.
- تمرین اجتماعی بودن؛ با گام‌های کوچک در موقعیت‌های اجتماعی اعتمادبه‌نفس و مهارت‌های ارتباطی افزایش می‌یابد.
4. درمان اضطراب اجتماعی با هیپنوتیزم
هیپنوتیزم درمانی با دسترسی به ذهن ناخودآگاه به کاهش اضطراب اجتماعی کمک می‌کند و مهارت‌های اجتماعی و استراتژی‌های آرامش‌بخش را به‌صورت خودکار در شما تقویت می‌کند.
این روش با هدایت شما به حالت آرامش عمیق، ریشه ترس‌ها و باورهای ناخودآگاه را هدف می‌گیرد و پس از جلسات، مواجهه با موقعیت‌های اضطراب‌آور ساده‌تر و آرام‌تر می‌شود.
دیگر راه‌های درمانی
یکی دیگر از گزینه‌های درمانی برای اختلال اضطراب اجتماعی، درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT) است. ACT رویکرد متفاوتی نسبت به به افکار منفی دارد و از استراتژی‌هایی مانند ذهن‌آگاهی و تعیین هدف برای کاهش ناراحتی و اضطراب شما استفاده می‌کند.
در مقایسه با CBT، ACT شکل جدیدتری از درمان رواندرمانی است، بنابراین داده‌های کمتری در مورد اثربخشی آن در دسترس است. با این حال، روش‌های درمانی مختلف، برای افراد مختلف مؤثر است.
-
تکنیک‌های خودیاری
تکنیک‌های خودیاری نیز می‌توانند برای تکمیل سایر درمان‌ها مورد استفاده قرار گیرند. بسیاری از این اقدامات به راحتی قابل اجرا هستند و ممکن است مزایایی فراتر از ایجاد اعتماد به نفس اجتماعی داشته باشند.
-
تمرین ذهن آگاهی
ذهن آگاهی به تمرین حضور بدون قضاوت اشاره دارد. وقتی ذهن آگاهی دارید، از محیط اطراف و احساسات خود آگاه هستید اما به آنها واکنش نشان نمی‌دهید. تحقیقات نشان می‌دهد که ذهن آگاهی می‌تواند علائم اضطراب را کاهش داده و کیفیت کلی زندگی را بهبود بخشد. برای آشنایی بیشتر با مفهوم ذهن‌آگاهی و فواید آن، مقاله «ذهن‌آگاهی چیست؟» را مطالعه فرمایید.
-
درمان مشکلات خواب
مطالعات نشان داده است افرادی که از اختلال اضطراب اجتماعی رنج می‌برند، میزان بالاتری از مشکلات خواب دارند. خواب نامناسب با تشدید اضطراب مرتبط است و ممکن است به مرور زمان باعث افزایش اجتناب اجتماعی شود. برای بهبود کیفیت خواب خود، ایجاد یک روال خواب آرامش‌بخش و استفاده نکردن از صفحه نمایش (گوشی یا تلویزیون) در اواخر روز را در نظر بگیرید.
-
ورزش منظم
ورزش منظم می‌تواند به بهبود علائم اضطراب کمک کند. تحقیقات نشان می‌دهد که ورزش هوازی در ترکیب با CBT برای فوبیای اجتماعی حتی مفیدتر است.
-
پیدا کردن یک گروه حمایتی
صحبت کردن در مورد ترس‌هایتان و شنیدن تجربیات دیگران می‌تواند به تأیید احساسات شما و کاهش انزوای اجتماعی کمک کند. همچنین ممکن است به افزایش مهارت‌های مقابله شما کمک کند زیرا آسیب‌پذیری را در یک محیط اجتماعی تمرین می‌کنید.
چندین داروی گیاهی به عنوان درمان اضطراب مورد مطالعه قرار گرفته‌اند، اما نتایج متفاوتی داشته‌اند. قبل از مصرف هرگونه داروی گیاهی یا مکمل، با روانپزشک خود صحبت کنید تا مطمئن شوید که آنها بی‌خطر هستند و با هیچ دارویی که مصرف می‌کنید تداخل ندارند.
آیا امکان درمان سریع اضطراب اجتماعی وجود دارد؟
درمان اضطراب اجتماعی معمولا زمان‌بر است و رواندرمانی برای اثرگذاری ریشه‌ای نیاز به استمرار دارد، اگرچه ممکن است از جلسات اول کمی احساس بهتری داشته باشید.
داروهای ضدافسردگی چند هفته طول می‌کشند تا اثر کنند، بنابراین صبر و پیگیری درمان ضروری است. داروهای ضداضطراب و مسدودکننده‌های بتا سریع‌تر علائم جسمانی را کاهش می‌دهند، اما تأثیر طولانی‌مدت روی ریشه اضطراب اجتماعی ندارند و معمولاً برای مصرف کوتاه‌مدت توصیه می‌شوند.
توصیه‌ای از تیم دارو دات کام
اختلال اضطراب اجتماعی می‌تواند زندگی عادی شما را بسیار عذاب‌آور کند. ناتوانی در حضور در اجتماع و ارتباط با دیگران، حرف زدن و ابراز احساسات یا درخواست‌ها، وقتی که شدید شود، شما را به فردی منزوی و ناراحت تبدیل می‌کند که هر روز یک قدم از زندگی طبیعی دور می‌شود.
اما نباید در مقابل این اضطراب تسلیم شوید و با عقب رفتن، خودتان را محکوم به تحمل رنج تنهایی و شکستن در خود کنید. درمان‌های موثری برای این اختلال وجود دارد. امید خود را از دست ندهید و برای خود و عزیزانتان تلاش کنید که با ادامه درمان، حضورتان در زندگی را معنا بخشید.
اگر سوالی دارید، با ما به اشتراک بگذارید.
