بررسی عملکرد و آناتومی دریچه‌های قلب؛ شناخت بیماری‌های مرتبط با آن
چهار دریچه برای کنترل جهت جریان خون در قلب وجود دارد. باز و بسته شدن این دریچه‌ها منجر به ایجاد صداهای مربوط به ضربان قلب میشود. هر بخش از دستگاه گردش خون (قلب) باید با یکدیگر همکاری کند تا خون، اکسیژن و مواد مغذی را به همه بافت‌ها برساند.
برای درک بهتر وضعیت دریچه قلب و جلوگیری از پیشرفت اختلالات شایع قلبی، باید نقش هر یک از دریچه‌های قلب را در گردش سالم خون، بدانیم.
در این مقاله به معرفی چهار دریچه اصلی قلب یعنی دریچه آئورتی، میترال، سه‌لتی (تریکوسپید) و ریوی می‌پردازیم. همچنین در این مطلب، نقش هر یک از دریچه‌های قلب برای کنترل جریان خون و حفظ گردش سالم را نیز شرح می‌دهیم. سایر موارد بررسی شده در این مقاله شامل توضیح عملکرد طبیعی دریچه‌های قلب، انواع اختلالات شایع، علائم هشداردهنده و علل بروز مشکلات دریچه‌ای میشود.
مقدمه و شناخت
دریچه قلب چیست؟
قلب چهار حفره دارد؛ دو حفره بالایی قلب به نام دهلیزها و دو حفره پایینی با نام بطن‌ها، شناخته می‌شوند. دریچه‌ها در واقع پرده‌هایی (لت‌ها) هستند که مانند ورودی‌های یک‌طرفه برای خون واردشده به بطن کاربرد دارند.
این دریچه‌ها به‌عنوان خروجی‌های یک‌طرفه نیز برای خون خارج‌شونده از بطن عمل می‌کنند. خون قبل از خروج از هر حفره قلب باید از میان یک دریچه نیز عبور کرده باشد.
به‌طورکلی دریچه‌های قلب از بازگشت خون به حفره‌ها، جلوگیری می‌کنند. دریچه‌های سالم معمولا سه لت دارند؛ به‌جز دریچه میترال که فقط دو لت دارد. چهار دریچه قلب به شرح زیر است:
- دریچه سه‌لتی (تریکوسپید): این دریچه بین دهلیز راست و بطن راست قرار دارد.
- دریچه ریوی (پولمونری): این دریچه بین بطن راست و شریان ریوی قرار دارد.
- دریچه میترال: این دریچه بین دهلیز چپ و بطن چپ قرار دارد و تنها دو لت دارد.
- دریچه آئورتی: این دریچه بین بطن چپ و آئورت قرار دارد.
عملکرد
عملکرد دریچه قلب چیست؟
چهار دریچه قلب به ترتیب گردش خون به شرح زیر است:
دریچه سه‌لتی (تریکوسپید):
- این دریچه سه لت یا زبانه دارد.
- دریچه تریکوسپید، دهلیز راست (حفره بالایی راست) را از بطن راست (حفره پایینی راست) جدا می‌کند.
- دریچه سه لتی باز میشود تا خون از دهلیز راست به بطن راست جریان پیدا کند.
- این دریچه از بازگشت خون از بطن راست به دهلیز راست جلوگیری می‌کند.
- مشکلات مرتبط با این دریچه شامل آترزی دریچه سه‌لتی، نارسایی دریچه سه‌لتی و تنگی دریچه سه‌لتی میشود.
دریچه ریوی (دریچه پولمونری):
- این دریچه سه لت دارد.
- دریچه ریوی قلب، بطن راست را از شریان ریوی جدا می‌کند.
- دریچه پولمونری قلب باز میشود تا خون از بطن راست به سمت ریه‌ها (از طریق شریان ریوی) پمپ شود؛ جایی که اکسیژن دریافت می‌کند.
- دریچه ریوی از بازگشت خون از شریان ریوی به بطن راست جلوگیری می‌کند.
- مشکلات مرتبط با این دریچه شامل تنگی دریچه ریوی و نارسایی دریچه ریوی میشود.
دریچه میترال:
- این دریچه دو لت دارد.
- دریچه میترال باعث جدا شدن دهلیز چپ (حفره بالایی چپ) از بطن چپ (حفره پایینی چپ) میشود.
- این دریچه باز میشود تا خون از دهلیز چپ به بطن چپ جریان پیدا کند.
- دریچه میترال قلب از بازگشت خون از بطن چپ به دهلیز چپ، جلوگیری می‌کند.
- مشکلات مرتبط با این دریچه شامل پرولاپس دریچه میترال، نارسایی دریچه میترال، تنگی دریچه میترال میشود.
دریچه آئورتی:
- این دریچه شامل سه لت است؛ مگر این‌که از بدو تولد غیرطبیعی بوده و مثلا نوزاد دریچه آئورتی دولتی داشته باشد.
- دریچه آئورتی، بطن چپ را از آئورت جدا می‌کند.
- این دریچه باز میشود تا خون از بطن چپ از طریق آئورت به بدن پمپ شود.
- مانع از بازگشت خون از آئورت به بطن چپ میشود.
- مشکلات مرتبط با دریچه آئورتی شامل نارسایی دریچه آئورتی، تنگی دریچه آئورتی میشود.
دریچه‌های قلب چگونه کار می‌کنند؟
یک قلب سالم خون را به مسیر مشخصی منتقل می‌کند که از میان چهار حفره عبور خواهد کرد. این چهار حفره شامل دهلیز چپ و راست در بخش بالایی قلب و بطن چپ و راست در بخش پایینی آن میشود.
دریچه‌هایی بین این حفره‌های قلب، وجود دارد که از پرده‌های نازک، اما محکمی ساخته شده‌اند. این پرده‌ها را لت یا کاسپ می‌نامند. دریچه‌ها باز و بسته می‌شوند تا خون در مسیر خود حرکت کند.
- خونی که به اکسیژن نیاز دارد، از بدن به دهلیز راست وارد میشود.
- سپس از طریق دریچه سه‌لتی به بطن راست جریان پیدا می‌کند.
- بطن راست خون را از طریق دریچه ریوی به سمت ریه‌ها پمپ می‌کند، جایی که اکسیژن دریافت می‌کند.
- خون غنی از اکسیژن سپس به دهلیز چپ وارد میشود.
- قلب خون را از طریق دریچه میترال به بطن چپ پمپ می‌کند.
- از بطن چپ، خون از طریق دریچه آئورتی به سراسر بدن جریان می‌یابد.
زمانی که عضله قلب منقبض و منبسط میشود، دریچه‌ها نیز باز و بسته خواهند شد؛ این باز و بسته شدن دریچه‌ها به‌صورت متناوب، منجر میشود تا خون به بطن‌ها و دهلیزها جریان پیدا کند. در ادامه، روند عملکرد طبیعی دریچه‌ها در بطن چپ به‌صورت مرحله‌به‌مرحله را توضیح می‌دهیم.
- دریچه آئورتی پس از انقباض بطن چپ، بسته شده و دریچه میترال باز میشود؛ به‌این‌ترتیب خون از دهلیز چپ وارد بطن چپ خواهد شد.
- با انقباض دهلیز چپ، خون بیشتری وارد بطن چپ میشود.
- با انقباض بطن چپ، دریچه میترال بسته و دریچه آئورتی باز میشود؛ به‌این‌ترتیب خون وارد آئورت خواهد شد.
آناتومی
چهار دریچه قلب کدامند و چه کاری انجام می‌دهند؟
وقتی قلب شما خون را پمپ می‌کند، چهار دریچه باز و بسته می‌شوند؛ باز و بسته شدن دریچه‌ها برای اطمینان از جریان خون در جهت صحیح است. این دریچه‌ها دو صدا هنگام باز و بسته شدن، ایجاد می‌کنند که صدای ضربان قلب را شکل می‌دهد.
چهار دریچه قلب شامل دریچه آئورتی، دریچه میترال، دریچه ریوی و دریچه سه‌لتی میشود. معمولا اولین نشانه وجود مشکل در دریچه‌های قلبی شامل سوفل قلبی (صداهای غیرمعمول قلبی) است.
هر دریچه قلب، محل، ساختار و وظیفه مشخصی دارد که در ادامه بررسی می‌کنیم:
- دریچه سه‌لتی (تریکوسپید): برای عبور خون از دهلیز راست به بطن راست و جلوگیری از بازگشت خون به بطن قبلی
- دریچه ریوی (پولمونری): برای پمپاژ خون از بطن راست به شریان ریوی و جلوگیری از بازگشت آن
- دریچه میترال: برای عبور خون از دهلیز چپ به بطن چپ
- دریچه آئورتی: برای عبور خون از بطن چپ به آئورت و جلوگیری از برگشتن خون
شرایط و اختلالات
دریچه‌های قلب ممکن است سه نوع نقص عملکرد داشته باشند که به شرح زیر است:
- نارسایی یا نشت دریچه: دریچه‌ها در این اختلال قلبی، به‌طور کامل بسته نشده و منجر به بازگشت خون به عقب می‌شوند. این امر باعث نشت خون به سمت دهلیزها از بطن‌ها یا نشت خون به سمت بطن‌ها میشود.
- تنگی یا باریک شدن دریچه: در این اختلال دریچه‌ها آسیب دیده یا زخمی شده‌اند. درنهایت باز شدن دریچه‌ها باریک میشود. این امر منجر به محدود شدن جریان خون از بطن‌ها یا دهلیزها میشود. در‌نتیجه قلب مجبور است با نیروی بیشتری خون را از طریق دریچه باریک یا سفت شده پمپ کند.
- آتریزی: آتریزی یعنی دریچه به‌طور کامل وجود ندارد.
دریچه‌های قلب ممکن است هم‌زمان هر دو مشکل نارسایی و تنگی را داشته باشند. همچنین ممکن است بیش از یک دریچه در قلب به‌طور هم‌زمان دچار مشکل شود.
چه شرایط و اختلالاتی می‌توانند بر دریچه‌های قلب تأثیر بگذارند؟ (بیماری دریچه قلب چیست؟)
اگر دریچه قلب به‌درستی کار نکند، قلب باید برای پمپاژ خون، سخت‌تر کار کند. مشکلات دریچه قلب ممکن است به دلایل مختلفی مرتبط باشند که در ادامه بررسی می‌کنیم:
- تغییرات بدن با افزایش سن
- بیماری‌های مادرزادی قلب، نقص‌های ساختاری در دریچه‌ها (مثل کمبود لت‌ها یا لت‌هایی با اندازه یا شکل نادرست)
- عفونت‌ها
- بیماری‌های زمینه‌ای، مانند دیابت یا مشکلات قلبی دیگر
علائم مشکلات دریچه قلب چیست؟
برخی افراد ممکن است مشکل دریچه قلب داشته باشند ولی هیچ نشانه‌ای بروز ندهند. مشکلات دریچه‌ای قلب معمولا با گذشت زمان بدتر خواهند شد؛ بنابراین علائم برخی بیماری‌های قلبی ممکن است با افزایش سن ظاهر شوند.
سوفل قلبی (صدای غیرعادی هنگام ضربان قلب) معمولا به‌عنوان اولین علامت مشکل دریچه قلب شناخته میشود. با‌این‌حال سوفل قلبی ممکن است حتی بدون وجود مشکل در دریچه‌ها هم شنیده شود؛ به این مورد سوفل قلبی بی‌خطر (بی‌ضرر) گفته میشود. علائم و نشانه‌های دیگر مشکل دریچه قلب شامل موارد زیر است:
- درد قفسه سینه
- سرگیجه
- غش کردن
- خستگی شدید
- احساس تپش یا لرزش در قفسه سینه
- تنگی نفس به‌مخصوص هنگام ورزش یا در حالت درازکش
- تورم در مچ پا، پاها، ساق‌ها یا شکم
مراقبت
برای عملکرد صحیح دریچه‌ها به دنبال موارد زیر ایجاد میشود:
- دریچه باید به درستی شکل گرفته و انعطاف‌پذیر باشد.
- دریچه باید کاملا باز شود تا خون به‌راحتی عبور کند.
- دریچه باید محکم بسته شود تا هیچ خونی به عقب و به داخل حفره برنگردد.
چگونه می‌توانم با وجود بیماری دریچه قلب، قلب خود را سالم‌تر نگه دارم؟
اگر مشکل دریچه قلب دارید، باید نکات زیر را رعایت کنید:
- از کشیدن سیگار خودداری کنید.
اگر به دنبال ترک سیگار هستید، مقاله “چگونه سیگار را ترک کنیم؟” می‌تواند راهنمای خوبی برای شما باشد.
- فشار خون و کلسترول خود را کنترل کنید.
- رژیم غذایی سالم برای قلب داشته باشید.
- به صورت منظم ورزش کنید.
- به طور منظم برای معاینه به پزشک مراجعه کنید تا پزشک مشکلات احتمالی را زود تشخیص دهد.
- به هر دکتری که مراجعه کردید، اطلاع دهید که مشکل دریچه قلب دارید.
جزییات بیشتر
اختلال در باز و بسته شدن دریچه‌های قلبی، تاثیر جدی بر عملکرد قلب خواهد داشت. این اختلال ممکن است منجر به کاهش توانایی قلب در پمپاژ کافی خون به بدن، شود. به‌طورکلی شناسایی مشکلات دریچه قلب باعث درمان زودهنگام نارسایی‌های قلبی خواهد شد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر دچار مشکل دریچه قلب هستید، باید احتیاط بیشتری نسبت به عارضه اندوکاردیت (عفونت قلب) داشته باشید. همچنین در صورت مشاهده علائم عفونت از جمله بدن‌درد، تب یا گلودرد، فوری به متخصص قلب مراجعه کنید.
توصیه‌ای از تیم دارو دات کام به شما
چهار دریچه در قلب وجود دارد که وظیفه کنترل جریان خون را با باز و بسته شدن، برعهده دارند. این دریچه‌ها ممکن است بر اثر افزایش سن، عفونت یا سایر بیماری‌های مزمن، آسیب ببینند. انجام معاینات منظم به ما کمک می‌کند تا بدانیم قلب و دریچه‌های آن، به‌درستی کار می‌کنند.
نظرات